Svahila lingvo

Svahila lingvo
Kiswahili
Regionoj kie homoj parolas la svahilan
makrolingvo • natura lingvo • moderna lingvo
Sabaki • Bantua lingvaro
Parolata en	Tanzanio, Kenjo, Ugando kaj en limaj regionoj de najbaraj landoj
Parolantoj	proksimume 60 milionoj
Skribo	Latina alfabeto
Lingvistika klasifiko
Niĝerkonga lingvaro Benue-konga Bantua lingvaro Svahila
Oficiala statuso
Oficiala lingvo en	Tanzanio, Kenjo, Ugando, Demokratia Respubliko Kongo
Reguligita de	Baraza la Kiswahili la Taifa
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-1	sw
ISO 639-2	swa
ISO 639-3	swa
SIL	SWA
Glottolog	swah1254
Angla nomo	Swahili
Franca nomo	swahili
Specimeno
La Patro Nia: Baba yetu uliye mbinguni, jina lako litukuzwe. Ufalme wako ufike. Utakalo lifanyike duniani mbinguni. Utupe leo mkate wetu wa kila siku. Utusamehe makosa yetu, kama tunavyowasamehe na sisi waliotukosea. Usitutie katika kishawishi, lakini utuopoe maovuni. Amina.
Vikipedio
Vizitu vikipedion en la svahila lingvo!
v • d • r

La svahila lingvo^[1] (malofte sŭahila aŭ suahila^[2]; svahile: Kiswahili [elp. kisŭaHIli]) estas bantua lingvo de Svahiloj (ene de la niĝerkonga lingvaro) parolata en Orienta Afriko, ĉefe en Tanzanio, Kenjo, apudaj insuloj, Ugando, Burundo kaj Ruando kaj en la limaj regionoj de Kongo, Zambio kaj Mozambiko.^[3] La nuntempa norma dialekto de la lingvo estas tiu de Zanzibaro, nome insulo ĉe Tanzanio. La svahila ne estas unuforma lingvo ĉar ekzistas diversaj variaĵoj^[4]. La nombro de svahil-parolantoj, ĉu kiel gepatra ĉu kiel dua lingvo, estas ĉirkaŭkalkulita je ĉirkaŭ 80 milionoj da personoj.^[5]

Pro komunaj klopodoj fare de la prilingvaj registaraj entoj de Tanzanio, Svahila estas unu el tri oficialaj lingvoj (la aliaj estas la angla kaj la franca) de la Orient-Afrika Komunumo (OAK) kiu kunigas tiuregionajn landojn, nome Burundo, Kenjo, Ruando, Tanzanio, kaj Ugando. Ĝi estas ankaŭ lingvafrankao de aliaj areoj en la regiono de la Afrikaj Grandaj Lagoj kaj Orienta kaj Suda Afriko, inklude kelkajn partojn de Demokratia Respubliko Kongo (DRK), Malavion, Mozambikon, la sudan pinton de Somalio, kaj Zambion.^[6][7][8] Svahila estas ankaŭ unu el la laborlingvoj de Afrika Unio kaj de Sudafrika Disvolvokomunumo. La Orient-Afrika Komunumo kreis institucion nomitan la Orientafrika Svahilia Komisiono (OSK) kiu ekoperaciis en 2015. Tiu institucio nuntempe servas kiel la ĉefa ento kiu promocias la lingvon en la Orientafrika mondoregiono, same kiel kunordigas ĝian disvolvigon kaj uzadon por regiona integrigo kaj eltenebla ĝenerala disvolvigo.^[9] En ĵusaj jaroj Sudafriko,^[10] Bocvano,^[11] Namibio,^[12] Etiopio,^[13] kaj Suda Sudano^[14] ekproponis svahilan kiel studobjekton en lernejoj aŭ disvolvis planojn por fari tion.

Ŝikomora (aŭ Komora), oficiala lingvo en Komoroj kaj parolata ankaŭ en Majoto (Shimaore), estas tre rilata al svahila kaj estas foje konsiderata dialekto de svahila, kvankam aliaj fakuloj konsideras ĝin aparta lingvo.^[15] En 2022, baze sur la svahila kresko kiel elstara internacia lingvo, Unuiĝintaj Nacioj deklaris la 7-an de Julio Tagon de la Svahila lingvo omaĝe al la dato kiam Julius Nyerere adoptis la svahilan kiel unuigintan lingvon por la afrikaj luktoj por sendependeco.^[16]

Spite sian kondiĉon de afrika lingvo, ĝi ricevis fortan influon de la araba kaj, en la lastaj du jarcentoj, de la angla kaj de la portugala; tiu laste menciita je malplia grado (mvinyo, bendera, meza, limau, por vino, flago, tablo kaj citrono el vinho, bandeira, mesa kaj limão respektive). Tiuj influoj limiĝas tamen al la vortotrezoro, ĉar la gramatiko pluestas absolute bantua. Dum la jarcentoj la svahila estis perdinta la distingon de tonoj. Temas pri lingvo kun gramatiko (sistemo de klasoj) tre regula kun preskaŭ absoluta ekvivalento inter skribado kaj prononcado.

1. ↑ https://vortaro.net/#svahila
2. ↑ Plej fidela al la svahila prononco estus la esperantigo "sŭahila", kiu tamen estas problema, ĉar "ŭ" post konsonanto ne estas kutima en Esperanto kaj estas eĉ kontraŭ-Fundamenta. "svahila" estas la plej kutima formo, kaj ankaŭ sekvas la Esperantan kutimon en tiaj okazoj uzi "v" anstataŭ "ŭ" (kiel ĉe "Urugvajo"). Tamen Bernard Golden uzas sŭahila (vidu apartan ĉapitron).
3. ↑ Mugane, John (21a de Junio 2022). "The Story of Swahili" (PDF). Arkivigite je 2022-07-02 per la retarkivo Wayback Machine Center for International Studies, Ohio University. Alirita la 21an de Junio 2022.
4. ↑ (en) "The Heterogeneity of Swahili Literature Arkivigite je 2006-01-27 per la retarkivo Wayback Machinee" (PDF). Nordic Journal of African Studies 9(2): 11-21 (2000)
5. ↑ "HOME – Home". Swahililanguage.stanford.edu. Arkivita el originalo la 15an de Decembro 2016. Alirita la 19an de Julio 2016. "After Arabic, Swahili is the most widely used African language but the number of its speakers is another area in which there is little agreement. The most commonly mentioned numbers are 50, 80, and 100 million people. [...] The number of its native speakers has been placed at just under 2 million."
6. ↑ Mazrui, Ali Al'Amin.. (1995) Swahili state and society : the political economy of an African language. East African Educational Publishers. ISBN 0-85255-729-9. OCLC 441402890.
7. ↑ Prins 1961
8. ↑ Development and Promotion of Extractive Industries and Mineral Value Addition. Orient-Afrika Komunumo. Arkivita el la originalo je 21a de Oktobro 2016. Alirita 20a de Julio 2016.
9. ↑ Press Release on EAKC
10. ↑ Sobuwa, Yoliswa, "Kiswahili gets minister's stamp to be taught in SA schools", 17a de Septembro 2018.
11. ↑ Botswana to Introduce Swahili Language in Local Schools (12a de Oktobro 2020). Arkivita el la originalo je 22a de Marto 2021. Alirita 21a de Februaro 2021.
12. ↑ Pandemic disrupts Kiswahili adoption plans. Arkivita el la originalo je 5a de Decembro 2020. Alirita 21a de Februaro 2021.
13. ↑ AAU to Start Teaching Kiswahili Language – Ethiopian Monitor (en-US) (9a de Februaro 2022). Alirita 2022-04-08.
14. ↑ . Tanzania to send Kiswahili teachers to South Sudan (en-US) (2019-03-13). Alirita 2022-04-08.
15. ↑ Nurse kaj Hinnebusch, 1993, p. 18
16. ↑ UNESCO declares July 7 World Kiswahili Language Day (angle) (2021-11-24). Arkivita el la originalo je 30a de Julio 2022. Alirita 2022-08-09.