Abraham

Abraham
Irudi gehiago
abrahamdar erlijioko profeta judaismoko patriarka
Bizitza
Jaiotza	K.a. 1813
Herrialdea	baliorik ez
Bizilekua	Kanaan Mesopotamia
Talde etnikoa	Hebrearra
Heriotza	K.a. 1638 (174/175 urte)
Hobiratze lekua	Patriarken haitzuloa
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Aita	Terah
Ama	Amasla
Ezkontidea(k)	Sara Agar Ketura
Seme-alabak	ikusi Ismael Isaak Zimran (en) Jokshan (en) Medan (en) Midian (en) Ishbak (en) Shuah (en) Bakol (en)
Anai-arrebak	ikusi Nahor (en) Haran (en) Sara
Familia	ikusi Sara (haurriderdi)
Hezkuntza
Hizkuntzak	Canaanite (en)
Jarduerak
Jarduerak	artzaina, erlijio sortzailea eta profeta
Lantokia(k)	Palestina
Santutegia
Urriaren 9
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	baliorik ez

Abraham^{[1][oh 1]} (hasieran Abram^{[oh 2]}) erlijio abrahamdarren patriarka hebrearra izan zen, judaismoaren, kristautasunaren eta islamaren patriarka komuna^[2]. Judaismoan, juduen eta Jainkoaren arteko harreman bereziaren sortzailea da; kristautasunean, sinestun guztien aita espirituala da, juduak izan ala ez^[3][4]; eta islamean, profeta islamiarren katearen katebegi bat da, Adamekin hasi eta Mahoman amaitzen dena^[5].

Abrahamen bizitzaren historia, Hasiera Liburuan kontatzen den bezala, etorkizunaren eta lurraren inguruan ardazten da. Esaten da Jainkoak deitu zuela Terah aitaren etxea utzi eta Kanaango lurraldean kokatzeko, Jainkoak Abrahami eta haren ondorengoei hitz emandako lurra. Ondoren, Isaakek, Abrahamen semeak, Sara emaztearen semeak, oinordetzan jaso zuen lur hori; Ismael anaiordeari, berriz, nazio handi baten sortzailea izango dela hitz eman zion. Abrahamek hilobi bat (Patriarken haitzuloa) erosi zuen Hebronen, Sararen hilobia izan zedin; hala, lurraren gaineko eskubidea ezarriz; eta, bigarren belaunaldian, Isaak oinordekoa bere familiako emakume batekin ezkondu zen, kanaandarrak jaraunspenetatik kanpo utzita. Gero, Abraham Keturarekin ezkondu zen eta beste sei seme-alaba izan zituen; baina, Sararekin batera lurperatu zutenean, Isaakek jaso zituen "Abrahamen ondasun guztiak", eta gainerako seme-alabek "opariak" besterik ez zituzten jaso^[6].

Ikerlari gehienek uste dute patriarken aroa, Irteerarekin eta epaile biblikoen garaiarekin batera, literatura-eraikuntza berantiarra dela, ez duela inongo garai historiko jakinekin erlaziorik^[7], eta, ikerketa arkeologiko sakonen mende baten ondoren, ez da aurkitu Abraham historiko baten existentziaren frogarik^[8]. Oro har, ondorioztatzen da Torah, Hasiera barne hartzen duen liburu-sorta, Persiar garai goiztiarrean osatu zela, K.a. 500. urte inguruan, bi talderen arteko tentsioen ondorioz. Alde batetik, Yehuden Babiloniako gatibualdia geratu ziren lur-jabe juduak Abraham aitaren bidez lurrerako eskubidea aldarrikatzen zutenak; bestetik, deserritik itzuli zirenak, euren eskubidea Moisesen eta Israeldarren Irteeraren inguruan sortutako aldarrikapena^[9].

1. ↑ Euskaltzaindia. 177. araua: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (III). Bibliako pertsona-izenak. .
2. ↑ McCarter 2000, 8 orr. .
3. ↑ Jeffrey 1992, 10 orr. .
4. ↑ Wright 2010, 72 orr. .
5. ↑ Levenson 2012, 8 orr. .
6. ↑ Ska 2009, 26–31 orr. .
7. ↑ McNutt 1999, 41–42 orr. .
8. ↑ Dever 2001, 98 orr. .
9. ↑ Ska 2006, 227–228, 260 orr. .

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found