Akanera

Akanera
akan — Akan
Datu orokorrak
Hiztunak	ama-hizkuntza: 11.000.000 (2007) 8.314.600 (2004)
Araugilea	Bureau of Ghana Languages (en)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza Niger-Kongo hizkuntzak Atlantic–Congo (en) Volta–Kongo hizkuntzak kwa hizkuntzak Nyo (en) Potou–Tano (en) Central Tano (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	ak
ISO 639-2	aka
ISO 639-3	aka
Ethnologue	aka
Glottolog	akan1250 eta akan1251
Wikipedia	ak
ASCL	9203
IETF	ak

Akanera^[1] Ghanako hizkuntzarik mintzatuena da, eta herrialdeko hegoalden bizi den akan herriarena.^[2] Herrialdeko biztanleriaren %80aren lehenengo edo bigarren hizkuntza da^[2] eta Boli Kostan ere hitz egiten dute.^[2] Akaneraren hiztun gehienek hizkuntza honi twi esaten diote, nahiz eta izen hori, berez, bi dialekto literario nagusiei dagokien. Izan ere, hiru dialekto garatu dira, irizpide literario gisa ortografia ezberdinekin: batetik, asante eta akuapem (elkarrekin twi deituak); eta, bestetik, fante.^[3] Nahiz eta elkarrekiko ulergarritasun osoa izan, beste estandarren hizlarientzat idatzizko moduan eskuraezinak izan ziren Akanerazko Ortografia Batzordeak 1978an akanerazko ortografia komuna garatu zuen arte, nagusiki akuapem dialektoaren antzinako ideogrametan oinarritua.^[4]

Hizkuntza hau Hego Amerikara iritsi zen, bereziki Surinamera, esklabo trafikoarekin. Surinam barnera ihes egin zuten esklaboen ondorengoek akaneraren forma bat erabiltzen dute oraindik; horren barruan sartzen da jaiotzen diren asteko egunetik aurrera haurrei izena emateko ohitura, adibidez, Kwasi gizon batentzat eta Kwasiba igande batean jaiotako neskato batentzat.^[2][5]

Gaur egun, twi akanerazko barietatea Ghanako gobernuak sustatutako hizkuntza nagusietako bat da.

1. ↑ Berria. Estilo Liburua. .
2. ↑ ^{a b c d} (Ingelesez) «Akan (Twi) at Rutgers» Rutgers University.
3. ↑ (Ingelesez) Arhin, Kwame. (1979). «A Profile of Brong Kyempim: Essays on the Archaeology, History, Language and Politics of the Brong Peoples of Ghana» Studies University of Ghana Institute of African (Afram).
4. ↑ (Ingelesez) Harries, Patrick; Maxwell, David. (2012-07-20). The Spiritual in the Secular: Missionaries and Knowledge about Africa. Wm. B. Eerdmans Publishing ISBN 978-1-4674-3585-7..
5. ↑ Abena Dolphyne, Florence. (1979). The Brong (Bono) dialect of Akan. Legon: University of Ghana.