Alkaloide

Alkaloideak jatorri naturaleko oinarrizko konposatu organikoak dira, gutxienez nitrogeno atomo bat dutenak. Talde horretan, propietate neutroekin^[2] edo azido ahulekin lotutako konposatu batzuk ere badaude^[3]. Antzeko egitura duten konposatu sintetiko batzuei alkaloide ere dei dakieke^[4]. Karbonoaz, hidrogenoaz eta nitrogenoaz gain, alkaloideek oxigenoa edo sufrea izan dezakete. Are arraroagoa, fosforoa, kloroa eta bromoa bezalako elementuak izan ditzakete.

Alkaloideak hainbat organismok sortzen dituzte, hala nola bakterioek, onddoek, landareek eta animaliek^[5]. Organismo horien estraktu gordinetatik purifikatu daitezke, azido-base erauzketaren bidez edo disolbatzaileak erauziz, eta, ondoren, silize-gelezko zutabean kromatografia eginez^[6]. Alkaloideek jarduera farmakologiko ugari dituzte, hala nola antipaludikoak (adibidez, kinina), antiasmatikoak (adibidez, efedrina), minbiziaren aurkakoa (adibidez, homoharringtonina)^[7], kolinomimetikoak (adibidez, galantamina)^[8], basodilatadoreak (binkamina), antiarritmikoak (kinidina), analgesikoa (morfina), antibakterialak (keleritrina)^[9] edo antihipergluzemikoak (berberina)^[10][11]. Medikuntza tradizionalean edo modernoan erabili izan dira asko, edo botiken aurkikuntzarako abiapuntu gisa. Beste alkaloide batzuek jarduera psikotropikoak (adibidez, psilozibina) eta estimulatzaileak (adibidez, kokaina, kafeina, nikotina, teobromina) dituzte^[12], eta erritual enteogenikoetan edo droga gisa erabili izan dira. Alkaloideak ere toxikoak izan daitezke (adibidez, atropina eta tubokurarina)^[13]. Alkaloideek gizakietan eta beste animalia batzuetan sistema metabolikoen aniztasunean eragiten duten arren, ia uniformeki zapore mingotsa dute^[14].

Alkaloideen eta nitrogenoa duten beste konposatu natural batzuen arteko muga ez dago ondo zehaztuta^[15]. Peptido aminoazidoak, proteinak, nukleotidoak, azido nukleikoak, aminak eta antibiotikoak bezalako konposatuei ez zaie alkaloide deitzen. Nitrogenoa egoera exoziklikoan duten konposatu naturalak (meskalina, serotonina, dopamina, etab.) amina gisa sailkatu ohi dira, eta ez alkaloide gisa^[16]. Hala ere, alkaloideak aminen kasu berezi bat direla uste dute zenbait autorek^[17][18][19].

1. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
2. ↑ Chemistry (IUPAC), The International Union of Pure and Applied. «IUPAC - alkaloids (A00220)» goldbook.iupac.org  doi:10.1351/goldbook.a00220. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
3. ↑ (Ingelesez) Manske, R. H. F.. (2014-05-12). The Alkaloids: Chemistry and Physiology. Elsevier ISBN 978-1-4832-2200-4. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
4. ↑ (Ingelesez) Lewis, Robert Alan. (1998-03-23). Lewis' Dictionary of Toxicology. CRC Press ISBN 978-1-56670-223-2. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
5. ↑ (Ingelesez) Roberts, Margaret F., ed. (1998). Alkaloids: Biochemistry, Ecology, and Medicinal Applications. Springer US  doi:10.1007/978-1-4757-2905-4. ISBN 978-1-4419-3263-1. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
6. ↑ Gonçalves Paterson Fox, Eduardo; Russ Solis, Daniel; Delazari dos Santos, Lucilene; Aparecido dos Santos Pinto, Jose Roberto; Ribeiro da Silva Menegasso, Anally; Cardoso Maciel Costa Silva, Rafael; Sergio Palma, Mario; Correa Bueno, Odair et al.. (2013-04-01). «A simple, rapid method for the extraction of whole fire ant venom (Insecta: Formicidae: Solenopsis)» Toxicon 65: 5–8.  doi:10.1016/j.toxicon.2012.12.009. ISSN 0041-0101. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
7. ↑ (Ingelesez) Kittakoop, Prasat; Mahidol, Chulabhorn; Ruchirawat, Somsak. «Alkaloids as Important Scaffolds in Therapeutic Drugs for the Treatments of Cancer, Tuberculosis, and Smoking Cessation» Current Topics in Medicinal Chemistry 14 (2): 239–252.  doi:10.2174/1568026613666131216105049. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
8. ↑ (Ingelesez) Russo, P.; Frustaci, A.; Bufalo, A. Del; Fini, M.; Cesario, A.. «Multitarget Drugs of Plants Origin Acting on Alzheimer's Disease» Current Medicinal Chemistry 20 (13): 1686–1693.  doi:10.2174/0929867311320130008. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
9. ↑ Cushnie, T. P. Tim; Cushnie, Benjamart; Lamb, Andrew J.. (2014-11-01). «Alkaloids: An overview of their antibacterial, antibiotic-enhancing and antivirulence activities» International Journal of Antimicrobial Agents 44 (5): 377–386.  doi:10.1016/j.ijantimicag.2014.06.001. ISSN 0924-8579. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
10. ↑ (Ingelesez) Singh, Sukhpal; Bansal, Abhishek; Singh, Vikramjeet; Chopra, Tanya; Poddar, Jit. (2022-06-01). «Flavonoids, alkaloids and terpenoids: a new hope for the treatment of diabetes mellitus» Journal of Diabetes & Metabolic Disorders 21 (1): 941–950.  doi:10.1007/s40200-021-00943-8. ISSN 2251-6581. PMID 35673446. PMC PMC9167359. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
11. ↑ (Ingelesez) Behl, Tapan; Gupta, Amit; Albratty, Mohammed; Najmi, Asim; Meraya, Abdulkarim M.; Alhazmi, Hassan A.; Anwer, Md Khalid; Bhatia, Saurabh et al.. (2022-01). «Alkaloidal Phytoconstituents for Diabetes Management: Exploring the Unrevealed Potential» Molecules 27 (18): 5851.  doi:10.3390/molecules27185851. ISSN 1420-3049. PMID 36144587. PMC PMC9501853. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
12. ↑ (Ingelesez) «Chemistry» HowStuffWorks 2007-12-18 (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
13. ↑ Robbers, James E.; Speedie, Marilyn K.; Tyler, Varro E.; Tyler, Varro E.. (1996). Pharmacognosy and pharmacobiotechnology. Williams & Wilkins ISBN 978-0-683-08500-6. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
14. ↑ Rosenthal, Gerald A., ed. (1979). Herbivores, their interaction with secondary plant metabolites. Academic Press ISBN 978-0-12-597180-5. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
15. ↑ Meyers, Robert Allen. (2002). Encyclopedia of physical science and technology. (3th ed. argitaraldia) Academic press ISBN 978-0-12-227410-7. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
16. ↑ (Ingelesez) Cseke, Leland J.; Kirakosyan, Ara; Kaufman, Peter B.; Warber, Sara; Duke, James A.; Brielmann, Harry L.. (2016-04-19). Natural Products from Plants. CRC Press ISBN 978-1-4200-0447-2. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
17. ↑ (Ingelesez) Johnson, Alyn William. (1999). Invitation to Organic Chemistry. Jones & Bartlett Learning ISBN 978-0-7637-0432-2. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
18. ↑ (Ingelesez) Bansal, Raj K.. (2003). A Textbook of Organic Chemistry. New Age International Limited ISBN 978-81-224-1459-2. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).
19. ↑ Aniszewski, Tadeusz. (2007). Alkaloids--secrets of life: alkaloid chemistry, biological significance, applications and ecological role. (1st ed. argitaraldia) Elsevier ISBN 978-0-444-52736-3. (Noiz kontsultatua: 2024-10-11).