Bibalbio

Bibalbio
Kanbriar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Bilateria
Filuma	Mollusca
Klasea	Bivalvia Linnaeus, 1758

Bibalbioak (testu batzuetan, Kuskubikoak^[1]; izen zientifikoa, Bivalvia; aurreko mendeetan Lamellibranchiata eta Pelecypoda deituak) itsasoko zein ur gezatako molusku mota bat dira, gorputza albotik konprimituta eta bi zati artikulatuz osatutako maskor batez bilduta dutenak. Talde gisa, bibalbioek ez dute bururik, eta moluskuen ohiko organo batzuk falta dituzte, hala nola, erradula eta odontoforoa. Mota honetan sartzen dira txirlak, ostrak, berberetxoak, muskuiluak, bieirak eta ur gazitan bizi diren beste familia asko, baita ur gezatan bizi diren zenbait familia ere. Gehienak iragazpen bidez elikatzen dira. Zakatzen eboluzionatu egin dute, eta ktenidioak bihurtu dira, elikatzeko eta arnasa hartzeko organo espezializatuak. Bibalbio gehienak sedimentuan lurperatzen dira, non harraparitzatik nahiko salbu dauden. Beste batzuk itsas hondoan daude edo arrokei edo beste gainazal gogor batzuei atxikitzen zaizkie. Bibalbio batzuek, hala nola bieirek eta Limidae fmailiakoak, igeri egin dezakete. Itsasontziko harrek egurra, buztina edo harria zulatzen dute, eta substantzia horien barruan bizi dira.

Bibalbio baten maskorra kaltzio karbonatoz osatuta dago eta bi zati ditu, normalean antzekoak, balbak deituak. Horiek ertz batean (gontz lerroa) lotailu malgu batez lotuta daude, eta, normalean, balba bakoitzaren "hortzekin" batera, gontza osatzen dute. Egitura horrek maskorra irekitzeko eta ixteko aukera ematen du, bi erdiak bereizi gabe. Maskorra bi aldetatik simetrikoa izaten da, eta gontza plano sagitalean egoten da. Bibalbioen maskor helduaren tamaina milimetroko frakzioetatik metro bat baino gehiagoko luzeraraino aldatzen da, baina espezie gehienak ez dira 10 cm-tik gorakoak.

Bibalbioak denbora luzez izan dira kostaldeko eta erriberako giza populazioen dietan. Erromatarrek ostrak urmaeletan landatzen zituzten eta, oraintsuago, marikultura elikadurarako bibalbio-iturri garrantzitsu bihurtu da. Moluskuen ugalketa-zikloak modu modernoan ezagututa, haztegiak eta hazkuntza-teknika berriak garatu dira. Molusku gordinak edo gutxi prestatuak kontsumitzeak izan ditzakeen arriskuak hobeto ulertuz gero, hobeto biltegiratu eta prozesatu ahal izan dira. Ostra perliferoak (ur gazi eta gezatan oso desberdinak diren bi familiaren izen arrunta) perla naturalen iturri ohikoenak dira. Bibalbioen maskorrak artisautzan eta bitxiak eta botoiak egiteko erabiltzen dira. Bibalbioak kutsaduraren biokontrolean ere erabili dira.

Bibalboak lehen aldiz agertzen dira erregistro fosilean Kanbriarraren hasieran^[2][3], duela 500 milioi urte baino gehiago. Ezagutzen diren espezie bizien kopurua 9.200 ingurukoa da. Espezie horiek 1.260 generotan eta 106 familiatan sailkatzen dira. Itsas bibalbioak (ur gaziko eta estuarioetako espezieak barne) 8.000 espezie inguru dira, lau azpiklasetan eta 1.100 generoko 99 familiatan konbinatuta. Holozenoko familia handienak Veneridae (680 espezie baino gehiago) eta Tellinidae eta Lucinidae (500 espezie baino gehiago) dira. Ur gezako bibalbioek zazpi familia dituzte, eta horietako handiena Unionidae da, 700 espezie ingururekin.

1. ↑ «bivalvo» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2022-09-12).
2. ↑ Jell, Peter A.. (1980-01-01). «Earliest known pelecypod on Earth — a new Early Cambrian genus from South Australia» Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology 4 (3): 233–239.  doi:10.1080/03115518008618934. ISSN 0311-5518. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
3. ↑ Runnegar, Bruce; Bentley, Christopher. (1983). «Anatomy, Ecology and Affinities of the Australian Early Cambrian Bivalve Pojetaia runnegari Jell» Journal of Paleontology 57 (1): 73–92. ISSN 0022-3360. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).