Che Guevara

Che Guevara
(1960) Irudi gehiago
Minister of Industry of Cuba (en) 1961eko otsailaren 11 - 1965eko apirilaren 1a ← baliorik ez
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ernesto Guevara
Jaiotza	Rosario, 1928ko ekainaren 14a
Herrialdea	Kuba  Argentina
Bizilekua	Argentina Kuba Bolivia Guatemala Mexiko
Heriotza	La Higuera (en) , 1967ko urriaren 9a (39 urte)
Hobiratze lekua	Che Guevararen mausoleoa
Heriotza modua	giza hilketa Exekuzio estrajudiziala: bala zauria
Hiltzailea	Mario Terán (en)
Familia
Aita	Ernesto Guevara Lynch
Ama	Celia de la Serna
Ezkontidea(k)	Hilda Gadea  (1955 -  1959) Aleida March (en)  (1959 -  1967)
Bikotekidea(k)	ikusi María del Carmen Chichina Ferreyra (en)
Seme-alabak	ikusi Aleida Guevara (en)
Hezkuntza
Heziketa	St Benedict's School (en) Buenos Airesko Unibertsitatea (1948 - 1953ko apirilaren 11) : medikuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	iraultzailea, partisanoa, politikaria, medikua, poeta, diplomazialaria, saiakeragilea, militarra, idazlea eta iritzi-kazetaria
Ibilbidea Taldeak Urteak J P
Altuera	176 zentimetro
Lan nabarmenak	ikusi Guerrilla Warfare (en) The Bolivian diary (en)
Jasotako sariak	ikusi Collar of the Order of the White Lion  (1960) Grand Cross of the Order of the Southern Cross  (1961) Order of the Republic  (1959) Order of the White Lion Order of the Southern Cross Augusto César Sandinoren ordena
Influentziak	Karl Marx, Mao Zedong eta Vladimir Lenin
Kidetza	Uztailaren 26ko Mugimendua
Izengoitia(k)	Che Guevara, Pelado, Teté, Furibundo Serna, Fuser, Chancho, Chang-Cho, Luís Hernández Gálvez, Tatu, Adolfo Mena González, Ramón eta Fernando Sacamuelas
Zerbitzu militarra
Gradua	maior
Parte hartutako gatazkak	Kubako Iraultza Ñancahuazú Guerrilla (en) Kongoko krisialdia Battle of Santa Clara (en) Txerrien Badiako inbasioa
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Kubako Alderdi Komunista

Ernesto Guevara^{[oh 1]} (Rosario, Argentina, 1928ko ekainaren 14a^{[oh 2]} - La Higuera, Santa Cruz, Bolivia, 1967ko urriaren 9a), «Che» Guevara ezizenez ezagunagoa, iraultzailea, hainbat gerrillaren buruzagia, militarra, Kubako ministroa, medikua, politikaria eta pentsalari ezkertiarra izan zen.^[1]

Medikuntzako ikasle gaztea zenean, Guevarak Hego Amerikan zehar bidaiatu zuen, eta erradikalizatu egin zen ikusi zituen pobrezia, gosea eta gaixotasunengatik.^[2] Ameriketako Estatu Batuek Latinoamerikako ustiapen kapitalista gisa ikusten zuena iraultzen lagundu nahi izan zuen eta horrek bultzatu zuen Guatemalako Jacobo Árbenz presidentearen erreforma sozialetan parte hartzera. Izan ere, CIAk laguntza eman zion United Fruit Company enpresari presidentea kargutik kentzeko, eta horrek bere ideologia politikoa sendotu zuen. Geroago, Mexiko Hirian, Raúl eta Fidel Castro ezagutu zituen, eta uztailaren 26ko Mugimenduarekin bat egin zuen, Kubara Granma itsasontzian bidaiatuz Fulgencio Batista Kubako diktadorea botatzeko asmoarekin.^[3] Guevarak laster lortu zuen protagonismoa matxinatuen artean, bigarren aginte mailara igo zuten, eta Batistaren erregimena kentzeko bi urteko gerrilla kanpainan funtsezko rola jokatu zuen.

Kubako Iraultzaren ideologo eta komandanteetako bat izan zen, eta altxamendu armatutik 1965era arte parte hartu zuen Kubako Estatua antolatzeko prozesuan.^[4] Bertan, administrazioko eta gobernuko hainbat goi kargu bete zituen, batez ere arlo ekonomikoan. Banku Nazionaleko presidentea izan zen, Nekazaritza Erreformarako Institutu Nazionaleko (INRA) Industrializazio Saileko zuzendaria, eta Industria ministroa. Diplomazia arloan, nazioarteko hainbat misioren arduradun gisa jardun zuen.^[5]

Borroka armatua hirugarren mundu osoan zabaltzeko beharraz sinetsita, Che Guevarak Latinoamerikako hainbat herrialdetan gerrillarien "guneak" jartzea bultzatu zuen. 1965 eta 1967 artean Kongon eta Bolivian aritu zen borrokan.^[6] Azken herrialde horretan, 1967ko urriaren 9an, Boliviako armadak modu klandestinoan eta sumarioan atxilotu eta exekutatu zuen, CIArekin elkarlanean.^[7]

Bere irudia garrantzi handiko sinbolo bihurtu da mundu mailan, iritzi publikoan grina handiak sortzen ditu, aldekoak zein aurkakoak. Alde dauden askorentzat^[7], injustizia sozialen aurkako borroka adierazten du, eta bere erasotzaileek negatiboki epaitzen dute. Alberto Kordak egin zion argazki erretratua, munduan gehien erreproduzitu den irudietako bat da, bai jatorrian bai aurpegiaren silueta erreproduzitzen dituzten aldaeretan, erabilera sinbolikorako.^[8]

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found

1. ↑ (Ingelesez) Casey, Michael. (2009). Che's Afterlife: The Legacy of an Image. Vintage ISBN 0-307-27930-8..
2. ↑ (Ingelesez) Anderson, Jon Lee. (1997). Che Guevara : a revolutionary life. New York: Grove Pr, p. 669 or. ISBN 0-8021-1600-0..
3. ↑ (Ingelesez) Beaubien, Jason. (2009). Cuba Marks 50 Years Since 'Triumphant Revolution'. NPR: All Things Considered, Audio Report.
4. ↑ (Ingelesez) Taibo II, Paco Ignacio. (1999). Guevara, Also Known as Che. St Martin's Griffin, p. 55 or. ISBN 0-312-20652-6..
5. ↑ (Ingelesez) Kellner, Douglas. (1989). Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present). Chelsea House Publishers (Library Binding edition), p. 97 or. ISBN 1-55546-835-7..
6. ↑ (Ingelesez) Ryan, Henry Butterfield. (1998.). The Fall of Che Guevara: A Story of Soldiers, Spies, and Diplomats. New York: Oxford University Press ISBN 0-19-511879-0..
7. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Dorfman, Ariel. (1999). Time 100: Che Guevara. Time magazine.
8. ↑ (Ingelesez) Maryland Institute of Art. BBC News.