Deismo

Deismoa^[1], latinezko deus hitzetik dator, zeinak " jainkoa " esan nahi duen ^[2][2] .Posizio filosofiko eta teologiko arrazionalista ^[3] da, oro har, errebelazioa jainkozko ezagutzaren iturri gisa baztertzen duena, eta arrazoimen enpirikoari eusten diona, azken batean, arrazoia eta mundu naturalaren behaketa logikoak, fidagarriak eta nahikoak baitira Unibertsoaren sortzaile gisa jainko goren baten existentzia zehazteko. ^[4] Deismoa pentsamendu arrazionalean soilik oinarritzen den Jainkoaren existentziaren sinesmena bezala definitzen da, agerian dauden erlijioen edo erlijio-agintaritzaren argudioetan oinarritu gabe.^[5][6][7] Deismoak teologia naturalaren kontzeptua azpimarratzen du, hau da, Jainkoaren existentzia naturaren bidez agerian jartzen dela.^{[8] [8]}

Oro har, pertsona deista gutxienez jainko baten existentzia aldarrikatzen duen pertsona da, baina ez du zertan erlijiorik praktikatzen, eta, gainera, jainkoak mundua duen esku-hartzea ukatzen du.^[9] Kasu honetan, deismoa jarraitzen dutenek jainko sortzaile batean sinesten dute baina bizitzaren inongo esparrutan parte hartzerik ez duena.^[10]

Bestalde, latinezko Deus otiosus ("jainko inaktibo") hitzetik datorren deismoaren aldaera bat bada. Aldaerari dagokionez, kontzeptu hori noizbait erretiratu eta bere sorkuntzan parte hartzeari uzten dion jainko sortzaile baten sinesmena deskribatzeko erabiltzen da, hau da, deismoaren oinarri nagusia deskribatzeko. Bada, aldaera hau Afrikan, Melanesian eta Hego Amerikan oso hedatuta dagoela esan beharra dago.^[11]

1. ↑ (Ingelesez) «Definition of DEIST» www.merriam-webster.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
2. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Harper, Leland Royce. (2020-05-28). Multiverse Deism: Shifting Perspectives of God and the World. Rowman & Littlefield ISBN 978-1-7936-1476-6. (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
3. ↑ (Ingelesez) Smith, Merril D.. (2015-08-28). The World of the American Revolution: A Daily Life Encyclopedia [2 volumes: A Daily Life Encyclopedia. ] ABC-CLIO ISBN 978-1-4408-3028-0. (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
4. ↑ (Ingelesez) Diller, Jeanine; Kasher, Asa. (2013-06-13). Models of God and Alternative Ultimate Realities. Springer Science & Business Media ISBN 978-94-007-5219-1. (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
5. ↑ William, Bristow,. «Enlightenment» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
6. ↑ «Enlightenment (Stanford Encyclopedia of Philosophy)» web.archive.org 2017-12-11 (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
7. ↑ «Deism | Definition, History, Beliefs, Significance, & Facts | Britannica» web.archive.org 2021-06-09 (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
8. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Gomes, Alan W.. (2011-11-25). Kurian, George Thomas ed. «Deism» The Encyclopedia of Christian Civilization (Blackwell Publishing Ltd): wbecc0408.  doi:10.1002/9780470670606.wbecc0408. ISBN 978-1-4051-5762-9. (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
9. ↑ (Gaztelaniaz) «Definición de deísmo — Definicion.de» Definición.de (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
10. ↑ «Deism Defined, Welcome to Deism, Deist Glossary and Frequently Asked Questions» web.archive.org 2018-08-19 (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).
11. ↑ (Gaztelaniaz) Enciclopedia Británica. 2022-03-23 (Noiz kontsultatua: 2022-04-13).