Eguzkia

Eguzkia
Irudi gehiago
Behaketa
Distantzia Lurretik	1 AU
Itxurazko magnitudea (V)	−26,832
Magnitude absolutua	4,83
Mota espektrala	G2V
Metaltasuna	0,0122
Gorputz-gurasoa	galaxia-erdigune
Ezaugarri fisikoak
Erradioa	1 Eguzki erradio
Zirkunferentzia ekuatorean	4.379.000 km
Zanpatzea	0
Azalera	6.090.000.000.000 km²
Bolumena	1.410.000.000.000.000.000 km³
Masa	1.988.550 Rg
Dentsitatea	1,408 g/cm³
Ihes-abiadura	617.54 km/s
Tenperatura	15.700.000 K (Zentro)
Argitasuna	382.800.000.000.000.000 GW

Eguzkia edo Ekia eguzki-sistemaren erdian dagoen izarra da, eta guregandik hurbilen dagoena. Plasma beroz osatutako esfera ia perfektua da^[1][2], barne mugimendu konbektiboarekin, dinamo batek duen prozesu berarekin eremu magnetikoa sortzen duena^[3]. Lurrean bizitzarako energia-iturri nagusia da Eguzkia, bertan bizidun autotrofoek, fotosintesiaren bidez, argi-izpien bitartez bidaltzen digun energia ekoizten baitute. 1.390 milioi kilometroko diametroa du, hau da, Lurrarena baino 109 aldiz handiagoa. Bere masa Lurrarena baino 330.000 aldiz handiagoa da, Eguzki-sistema osoaren masaren % 99,86^[4]. Eguzkiaren hiru laurden inguru (~%73) hidrogenoa da; gainontzeko ia guztia helioa da (~% 25), eta kopuru txikiagotan beste elementu batzuk aurki daitezke, hala nola oxigenoa, karbonoa, neoia eta burdina^[5].

Eguzkia G motako sekuentzia nagusiko izarra da (G2V), bere klase espektralean oinarrituta. Informalki nano hori gisa izendatzen da. Orain dela 4.600 milioi urte inguru sortu zen molekula laino handi bateko eskualde bateko kolapso grabitazionalaren ondorioz^[6][7]. Materiaren gehiengoa zentroan bildu zen, beste guztia lautu eta Eguzkiaren inguruan biratzen zuen diska baten itxura hartu zuelarik. Zentroaren masa hain bero eta dentsoa egin zen, ezen fusio nuklearra hasi zen bere barnean. Uste denez, ia izar guztiek prozesu hau dute euren sorreran.

Eguzkia bere bizitzaren erdialdean dago; ez du aldaketa nabarmenik izan azken lau mila milioi urtetan, eta nahiko egonkor iraungo du hurrengo bost mila milioi urtetan. Gaur egun 600 milioi tona hidrogeno helioan fusionatzen ditu segundoero, hau da, segundo bakoitzean 4 milioi tona materia energian eraldatzen ditu. Energia honek 10.000 eta 170.000 urte artean behar ditu Eguzkiaren nukleotik alde egiteko. Eguzkiaren nukleoa da bere beroaren eta argiaren iturria. Kalkuluen arabera, hemendik 5.000 milioi urtera amaituko da fusiona daitekeen hidrogeno guztia^[8]. Bere barnealdeko hidrogeno guztia fusionatzen denean eta, beraz, oreka hidrostatikoa hausten denean, Eguzkiaren muinak dentsitate eta tenperatura igoera nabarmena izango du, kanpo geruzak hedatuz erraldoi gorri bat izan arte. Kalkuluen arabera, nahikoa handia izango da Merkurio eta Artizarra irensteko, eta bizitza ezinezkoa izango da Lurrean. Horren ostean, kanpoko geruzak galduko ditu eta azkar hozten den izar mota dentso batean bilakatuko da: nano zuri bat. Honek ez du fusio nuklearra emateko energia nahikorik sortzen, baina oraindik distira izango du, eta beroa emitituko du, bere aurreko fusioen ondorioz^[8].

Eguzkiak Lurraren gain duen efektua Aurrehistoriatik ezaguna da, eta kultura askotan Eguzkia jainko gisa hartu da eta hartzen da. Lurraren mugimenduak, bai bere buruaren gainean bai eta Eguzkiaren inguruan, eguzki-egutegien oinarria da, baita gaur egun erabiltzen dugun egutegiarena ere.

1. ↑ (Ingelesez) How Round is the Sun? | Science Mission Directorate. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
2. ↑ (Ingelesez) First Ever STEREO Images of the Entire Sun | Science Mission Directorate. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
3. ↑ Charbonneau, Paul. (2014-08-18). «Solar Dynamo Theory» Annual Review of Astronomy and Astrophysics 52 (1): 251–290.  doi:10.1146/annurev-astro-081913-040012. ISSN 0066-4146. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
4. ↑ Woolfson, Michael. (2000-02-01). «The origin and evolution of the solar system» Astronomy & Geophysics 41 (1): 1.12–1.19.  doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. ISSN 1366-8781. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
5. ↑ Basu, Sarbani; Antia, H.M.. «Helioseismology and solar abundances» Physics Reports 457 (5-6): 217–283.  doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
6. ↑ (Ingelesez) Bonanno, A.; Schlattl, H.; Paternò, L.. (2002-08-01). «The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS» Astronomy & Astrophysics 390 (3): 1115–1118.  doi:10.1051/0004-6361:20020749. ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
7. ↑ (Ingelesez) Connelly, James N.; Bizzarro, Martin; Krot, Alexander N.; Nordlund, Åke; Wielandt, Daniel; Ivanova, Marina A.. (2012-11-02). «The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk» Science 338 (6107): 651–655.  doi:10.1126/science.1226919. ISSN 0036-8075. PMID 23118187. (Noiz kontsultatua: 2017-10-14).
8. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Schröder, K.-P.; Connon Smith, Robert. (2008-05-01). «Distant future of the Sun and Earth revisited» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 386 (1): 155–163.  doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x. ISSN 0035-8711. (Noiz kontsultatua: 2018-10-03).