Eredu Estandarra

Eredu Estandarra partikulen fisikako teoria bat da, ezagutzen ditugun partikula subatomiko guztiak sailkatu eta indar elektromagnetikoa, indar nuklear ahula eta indartsua azaltzeko sortua. XX. mendearen bigarren erdialdean garatu zen, mundu osoko zientzialarien lankidetzari esker.^[1] Gaur egungo formularioa 1970eko hamarkadaren erdialdean bukatu zen, quarken existentzia konfirmatu zenean. Ondoren tontor quarka (1995), tau neutrinoa (2000) eta Higgs bosoia (2013) aurkitu dira, eta Eredu Estandarra egonkortzen lagundu dute. Esperimentu askoren emaitzak azaltzeko duen gaitasuna dela eta Eredu Estandarra askotan "ia guztiaren inguruko teoria" gisa izendatzen da.

Teorikoki auto-konsistentea dela uste den arren,^{[oharra 1][2]} eta esperimentu ezberdinen emaitzen gaineko aurreikuspen egokiak emateko gai dela demostratu den arren, hainbat fenomeno ez ditu azaltzen eta ez da, beraz oinarrizko elkarrekintza guztien teoria. Ez du grabitazioaren inguruko teoria osoa barneratzen^[3] erlatibitate orokorrak azaltzen duen bezala, eta ez du kontutan hartzen unibertsoaren espantxioa (ziurenik energia ilunak azaltzen duen bezala). Eredu honetan ez dago kosmologian ikusitako ezaugarri guztiak barnebiltzen dituen materia iliunik. Neutrino oszilazioak ere ez ditu barnebiltzen (ezta bere zero masak).

Eredu Estandarraren garapena fisika teoriko eta esperimentalaren artean egin zen. Teorikoentzat Eredu Estandarra eremu kuantikoen teoriaren paradigma da, erakusten dituelako simetriaren hauste espontaneoak, anolamiak, portaera ez-perturbatiboa, etab... partikula hipotetikoak eta dimentsio gehigarriak gehitzeko erabiltzen da eta supersimetria bezalako fenomenoak garatzen dira bertatik abiatuta, Eredu Estandara eta materia iluna edo neutrinoen oszilazioak azaldu nahian.

1. ↑ (Ingelesez) Oerter, Robert. (2006). The theory of almost everything: The Standard Model, the Unsung Triumph of Modern Physics. Pi Press ISBN 0132366789.. aldatu
2. ↑ (Ingelesez) Mann, Robert. (2010). An introduction to particle physics and the standard model. (1. argitaraldia) Boca Raton: Taylor & Francis ISBN 978142008298. OCLC .2009026775. aldatu
3. ↑ (Ingelesez) Sean Carroll, Ph.D.. (2007). «2» Dark Matter, Dark Energy: The Dark Side of the Universe. Cal Tech: The Teaching Company, 59 or.
   Aipua: «...Standard Model of Particle Physics: The modern theory of elementary particles and their interactions ... It does not, strictly speaking, include gravity, although it's often convenient to include gravitons among the known particles of nature..."».

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oharra", but no corresponding <references group="oharra"/> tag was found