Errusiera

Errusiera
русский язык‎
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Errusia, Bielorrusia, Kazakhstan, Kirgizistan, Tajikistan.
Hiztunak	285 milioi
Rankinga	8
Ofizialtasuna	Errusia, Bielorrusia, Kazakhstan, Kirgizistan, Tajikistan
Eskualdea	Europako ekialdean eta Asian
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Errusiar Akademiako Zientziak
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak balto-eslaviar hizkuntzak Eslaviar hizkuntzak Ekialdeko eslaviar hizkuntzak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, nominatibo-akusatibo hizkuntza, hizkuntza azentuala, ordena libreko hizkuntza, hizkuntza fusionatzailea, hizkuntza sintetikoa eta pro-drop language (en)
Denbora gramatikalak	lehenaldia, orainaldia eta geroaldia
Modu gramatikalak	indikatiboa, agintera eta subjuntiboa
Genero gramatikalak	genero neutroa, genero femeninoa, genero maskulinoa, genero komuna, masculine inanimate (en) eta masculine animate (en)
Kasu gramatikalak	nominatiboa, genitiboa, datiboa, akusatiboa, instrumentala, prepositional case (en) , lokatiboa, partitiboa eta bokatiboa
Alfabetoa	errusiar alfabetoa eta alfabeto zirilikoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	ru
ISO 639-2	rus
ISO 639-3	rus
Ethnologue	rus
Glottolog	russ1263
Wikipedia	ru
Linguasphere	53-AAA-ea
ASCL	3402
IETF	ru

Errusiera^[1] (ру́сский язы́к, russkij jazyk, /ˈruskʲɪj jɪˈzɨk/ ahoskatua) ekialdeko eslaviera hizkuntza da^{[Oh 1][2]}, indoeuropar hizkuntzen familiako adar baltiko-eslaviarrekoa. Ekialdeko eslaviar lau hizkuntzetako bat da, eta errusiarren jatorrizko hizkuntza da. Antzinako Sobietar Batasuneko de facto^[3] eta De iure hizkuntza ofiziala izan zen^[4]. Errusiera, Errusiar Federazioko, Bielorrusiako, Kazakhstango, Kirgizistango eta Tajikistango hizkuntza ofiziala izaten jarraitu du, eta, oraindik ere, lingua franca gisa erabili ohi da Ukrainan, Moldavian, Kaukasian, Erdialdeko Asian eta, neurri txikiagoan, Herrialde Baltikoetan eta Israelen^[5][6][7][8].

Errusierak 253 milioi hiztun baino gehiago ditu mundu osoan^[9]. Europan gehien hitz egiten den jatorrizko hizkuntza da^[10], eslavieraz gehien hitz egiten dena^[11], baita, Eurasian, geografikoki, hizkuntza zabalduena ere^[11]. Munduan gehien hitz egiten den zazpigarren hizkuntza da jatorrizko hiztunen kopuruaren arabera^[12], eta, munduko bederatzigarren hizkuntzarik erabiliena, hiztun kopuru osoari dagokionez. Errusiera, Nazioarteko Espazio Estazioan dauden bi hizkuntza ofizialetako bat da^[13]; Nazio Batuen sei hizkuntza ofizialetako bat^[14], eta Interneten gehien erabiltzen den laugarren hizkuntza ere^[15]. Idatzizko adibideak X. mendetik ageri dira.

Inflexio-sintetikoaren forma gordetzen du, baita eslaviera komunaren oinarrizko hitzak ere. Errusiera modernoa nazioarteko politikaren, zientziaren eta teknologiaren arloetan ere muntakoa da. Politikan, XX. mendeko hizkuntzarik garrantzitsuenetakoa izan zen: horren erakusgarri da Nazio Batuen Erakundeko sei hizkuntza ofizialetako bat dela.

Errusiera idazkera alfabeto ziriliko errusiarra erabiliz idazten da; bigarren mailako artikulazio palatala duten kontsonante fonemak eta ez dutenak bereizten ditu: hots, bigunak eta gogorrak deritzenak. Ia kontsonante orok du alde gogor edo bigun partea, eta, bereizketa hori, hizkuntzaren ezaugarri nabarmena da, idatziz agertzen dena ez kontsonantea aldatuz, baizik eta hurrengo bokala aldatuz. Beste alderdi garrantzitsu bat da bokal atonoak neutralizatzea. Azentuatzea, askotan aurreikusi ezina dena, ez da, normalean, ortografikoki adierazten^[16], nahiz eta hautazko azentu zorrotza erabil daitekeen markatzeko, adibidez, hitz homografikoak bereizteko (hala nola замо́к [zamók, 'sarraila'] eta за́мок [zámok, 'gaztelu']), edo ohikoak ez diren hitz edo izenen ahoskera egokia adierazteko.

1. ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
2. ↑ Magocsi, Paul Robert. (1996). «Language and National Survival» Jahrbücher für Geschichte Osteuropas (Franz Steiner Verlag) 44 (1): 83–85..
3. ↑ Since 1990
4. ↑ Constitution and Fundamental Law of the Union of Soviet Socialist Republics, 1977: Section II, Chapter 6, Article 36
5. ↑ Russian Language Enjoying a Boost in Post-Soviet States. Gallup 2008-08-01 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2010-05-18) (Noiz kontsultatua: 2010-05-16).
6. ↑ (Errusieraz) Арефьев, Александр. (2006). «ru:Падение статуса русского языка на постсоветском пространстве» Демоскоп Weekly (251) jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-03-08).
7. ↑ Spolsky & Shohamy 1999, 236 orr. .
8. ↑ Isurin 2011, 13 orr. .
9. ↑ Txantiloi:E28
10. ↑ «The 10 Most Spoken Languages in Europe» Tandem 2019-09-12 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2021-06-02) (Noiz kontsultatua: 2021-05-31).
11. ↑ ^{a b} Russian. University of Toronto jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2019-06-28) (Noiz kontsultatua: 2021-07-09)
    Aipua: «"Russian is the most widespread of the Slavic languages and the largest native language in Europe. Of great political importance, it is one of the official languages of the United Nations – making it a natural area of study for those interested in geopolitics."».
12. ↑ «The World's Most Widely Spoken Languages» Saint Ignatius High School (Cleveland, Ohio) jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2011-09-27) (Noiz kontsultatua: 2012-02-17).
13. ↑ Wakata, Koichi. My Long Mission in Space. JAXA jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2014-04-26) (Noiz kontsultatua: 2021-07-18)
    Aipua: «"The official languages on the ISS are English and Russian, and when I was speaking with the Flight Control Room at JAXA's Tsukuba Space Center during ISS systems and payload operations, I was required to speak in either English or Russian."».
14. ↑ Official Languages. United Nations jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2021-07-13) (Noiz kontsultatua: 2021-07-16)
    Aipua: «"There are six official languages of the UN. These are Arabic, Chinese, English, French, Russian and Spanish. The correct interpretation and translation of these six languages, in both spoken and written form, is very important to the work of the Organization, because this enables clear and concise communication on issues of global importance."».
15. ↑ (Ingelesez) «Most used languages online by share of websites 2024» Statista.com jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2024-04-27) (Noiz kontsultatua: 2024-04-12).
16. ↑ Timberlake 2004, 17 orr. .

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "Oh", but no corresponding <references group="Oh"/> tag was found