Estetika

Estetika (grezieratik αἰσθητική [aisthetikê], «sentsazio», «pertzepzio», [aísthesis]-etik datorrena, «sentsazio», «sentiberatasun» eta -ικά [-icá], «-i dagokion») edertasunaren esentzia eta pertzepzioa aztertzen dituen filosofiaren adarra da.^[1][2]

Egile batzuek modu zabalagoan definitzen dute estetika, hala nola esperientzia estetikoen eta oro har epaiketa estetikoen azterketa, eta ez bakarrik edertasunari dagozkionak.^[3] Zerbait ederra, itsusia, sublimea edo dotorea dela diogunean epaiketa estetikoak eraikitzen ari gara, eta hauek aldi berean esperientzia estetikoak adierazten dituzte. Estetika filosofiaren domeinua da. Estetikak kontu batzuen zergatia bilatzen du, adibidez, objekturen bat, pintura edo eskulturaren bat zergatik ez den erakargarria ikusleentzat; beraz, arteak estetikarekin du lotura, honek adierazpen baten bidez sentsazioak sortzea bilatzen baitu.

Beste adiera batean, estetika pertzepzioaren azterketa da, oro har, zentzumenezkoa edo modu zabalagoan ulertua. Ikerketa-eremu horiek bat etor daitezke, baina ez dira nahitaez gauza bera.

Batzuentzat, estetika artearen filosofiaren sinonimotzat jotzen da (Hegelek honen inguruan idatzi zuenetik); beste batzuek, berriz, lotura estua duten eremu horien artean bereizketa nabarmena dagoela azpimarratzen dute. Praktikan, judizio estetikoa objektu baten kontenplazio edo estimazio sentsorialari buruzkoa da (ez da nahitaez arte-objektu bat izan behar); judizio artistikoa, berriz, artearen edo arte-obra baten antzemateari, estimuari edo kritikari buruzkoa da.

Estetika filosofikoak ez du bakarrik arteari buruz hitz egin behar, eta artelanei buruzko epaiketak eragin behar ditu; arteari buruz ere definizio bat eman behar du. Filosofiarako entitate autonomoa da artea, arteak zentzumenekin tratatzen duelako (hau da, estetikaren etimologiarekin), eta artea, berez, edozein asmo moral edo politikotatik libre dagoelako. Beraz, artearen bi ikuskera ezberdin daude estetikan: artea ezagutza gisa edo artea ekintza gisa, hala ere, estetika ez da ez epistemologia ez etika.^[4]

Estetika arteari buruzko gogoeta filosofikoa baldin bada, bere arazoetako bat artearen balioa izango da; eta nahiz eta zientzia asko arteaz arduratu daitezkeen, estetikak bakarrik aztertzen ditu filosofikoki bertan dauden balioak.

1. ↑ (Ingelesez) «aesthetics | Definition, Approaches, Development, & Facts» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2020-04-27).
2. ↑ «Aesthetics | Internet Encyclopedia of Philosophy» www.iep.utm.edu (Noiz kontsultatua: 2020-04-27).
3. ↑ «Estética | Filosofía» www.filosofia.org (Noiz kontsultatua: 2020-04-27).
4. ↑ Gethmann-Siefert, Annemarie. (1995). Introduction to Aesthetics (Einführung in die Ästhetik). Wilhelm Fink, 7 or..