Hartz

Hartz
Eozeno-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Pirinioetako hartza Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Carnivora
Superfamilia	Ursoidea
Familia	Ursidae G. Fischer de Waldheim, 1817
Generoak
Ailuropoda Helarctos Melursus Ursus Tremarctos Arctodus (galdua)
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	bearskin (en) eta bearskin rug (en)

Hartzak Ursidae familiako ugaztun haragijaleak dira. Caniformia gisa sailkatzen dira, txakur-itxura duten haragijaleak. Zortzi hartz-espezie baino ez dauden arren, oso hedatuta daude, eta habitat-aukera zabal batean agertzen dira Ipar hemisferioan eta, partzialki, Hego hemisferioan. Hartzak Ipar Amerikako, Hego Amerikako, Europako eta Asiako kontinenteetan daude.

Hartz modernoen ezaugarri komunak hauek dira: gorputz handiak, hanka sendoak dituztenak, mutur luzeak, belarri biribildu txikiak, ile luze eta lodia, bost atzapar ez erretraktil dituzten hanka plantigradoak eta isats laburrak.

Hartz polarra batez ere haragijalea da, eta panda erraldoia ia erabat banbuz elikatzen da; gainerako sei espezieak orojaleak dira, dieta anitzekin. Gorteiatzen ari diren helduak eta kumedun amak izan ezik, hartzak animalia bakartiak izan ohi dira. Egunekoak edo gauekoak izan daitezke, eta usaimenaren zentzu bikaina izan dezakete. Gorpuzkera astuna eta martxa baldarra izan arren, korrikalari gaituak dira; eskalatzaileak eta igerilariak dira. Hartzek aterpeak erabiltzen dituzte, hala nola leizeak eta enborrak, haien gordeleku. Espezie gehienek neguan hartzen dituzte beren gordelekuak hibernazio-aldi luze batean, 100 egun arte.

Hartzak historiaurretik ehizatu izan dira, beren haragiak eta azalak erabiltzeko; gizakiak, gainera, entretenimendu gisa erabili izan du, izan kaltea eginez edo dantza egitera behartuz. Beren presentzia fisiko indartsuarekin, paper nabarmena dute arteetan, mitologian eta zenbait gizartetako beste alderdi kultural batzuetan. Garai modernoetan, hartzak presiopean egon dira beren habitaten inbasioaren eta hartzen legez kanpoko salerosketaren bidez, Asiako hartz-behazun merkatua barne. IUCNk kalteberak edo desagertzeko arriskuan dauden sei hartz-espezie aipatzen ditu, eta are gutxiago espezie kezkagarriak, hala nola hartz arrea, zenbait herrialdetan desagertzeko arriskuan daude. Mehatxatuen dauden populazio horietako ehiza eta nazioarteko merkataritza debekatuta daude, baina oraindik ere gertatzen da.