Heliogabalo

Heliogabalo
Irudi gehiago
Erromatar enperadorea 218ko ekainaren 8a - 222ko martxoaren 11 ← Makrino - Alexandro Severo → High priest of Elagabalus (en) 210(e)ko hamarkada - 222ko martxoaren 11 ← Julius Bassianus (en) Antzinako Erromako senataria
Bizitza
Jaiotza	Erroma, Emesa (en) eta Velletri, c. 203
Herrialdea	Antzinako Erroma
Heriotza	Erroma, 222ko martxoaren 11 (18 urte)
Hobiratze lekua	Tiber
Heriotza modua	giza hilketa
Familia
Aita	Sextus Varius Marcellus, Karakala
Ama	Julia Soemias
Ezkontidea(k)	Julia Cornelia Paula (en)  (219 -  220) Aquilia Severa (en)  (220 -  221) Annia Faustina (en)  (221 -  222) Aquilia Severa (en)  (222 -  222)
Bikotekidea(k)	ikusi Hierocles (en) Zoticus (en)
Seme-alabak	ikusi Alexandro Severo
Anai-arrebak	ikusi ezezaguna Aurelia Antonina (en) Alexandro Severo
Familia	ikusi Alexandro Severo (adopted son (en) , izter-lehengusu)
Leinua	Severar leinu
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	politikaria

Heliogabalo edo Elagabalo^[1] (latinez: Varius Avitus Bassianus Marcus Aurelius Antoninus Heliogabalus; c. 203 - 222ko martxoaren 11) erromatar enperadorea izan zen 218tik hil zen arte. Enperadore polemikoenetako bat izan zen, Erromako erlijio tradizionalaren arbuio eta joera sexualarengatik. Oso gazte zela Elagabalus jainkoaren apaiz izan zen bere amaren familiaren herrian, Emesa. Bere benetako izena Sexto Bario Abito Basiano izan liteke^[2]. Enperadore gisa Marko Aurelio Antonio Augusto izena hartu zuen. Hil ostean deitu zuten Heliogabalo^[3].

217an Karakala enperadorea erail zuten eta bere pretoriar prefektuak hartu zuen boterea, Marko Opelio Makrino. Karakalaren amona zen Julia Mesak matxinada arrakastatsua sortu zuen Legio III Gallica artean bere biloba zaharrena eta Karakalaren lehengusua zen Heliogabalo enperadore izendatzeko Makrinoren ordez. Makrino 2018ko ekainaren 8an garaitua izan zen Antiokiako guduan. Heliogabalok 14 urte bete berriak zituen enperadore izendatu zutenean, eta bere agintaldia sexu-eskandalu eta erlijio gatazkek markatu zuten.

Historialariek diote Heliogabalok Antzinako Erromako erlijio, ohitura eta sexu tabuen inguruko kezka izpirik ere ez zuela erakutsi. Jupiter jainko berri batekin ordezkatu zuen, Sol Invictus (Eguzki Garaiezina) edo El-Gabal izenekoa. Erromako gobernariak jainko horretako errituetan parte hartzera behartu zituen. Heliogabaloren emazteetako bat Vestaren birijina zen, eta gizonekiko harreman sexualak denbora-pasa baino zertxobait garrantzitsuagoa ziren, Heliogabalok adierazi zuen moduan^[4][5], eta bere burua jauregi inperialean prostituitzen zuela esan da. Bere jarduerak Goardia Pretoriarra, Senatua eta herritar xeheak aztoratu zituen. Oposizio geroz eta handiagoarekin, 18 urte zituela erail zuten eta bere lehengusu Alexandro Severo ezarri zuten enperadore 222ko martxoaren 11n. Alexandrok beste 13 urtez aginduko zuen, hau ere erail zuten arte, III. mendeko krisialdia piztuz. Heliogabaloren aurkako erailketa plana bere amonak agindu zuen, Julia Mesa, eta Pretoriar Guardiako hainbat kide haserretuk egin zuten.

Garaikideen ikuspegitik, Heliogabalo enperadore bitxia, dekadentea eta zelotea zen. Historialari kristauek ere irudi hori areagotu zuten. Dena den, XIX. mendeko dekadentziazaleek heroitzat jo zuten Heliogabalo, eta mitoak mendeak iraun ditu, adibidez gaztelaniazko heliogábalo hitzean.

1. ↑ 76 Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia. Euskaltzaindia.
2. ↑ 1946-, Arrizabalaga y Prado, Leonardo de,. (2010). The Emperor Elagabalus : fact or fiction?. Cambridge University Press ISBN 9780521895552. PMC 432978486..
3. ↑ [http://www.tertullian.org/fathers/chronography_of_354_16_chronicle_of_the_city_of_rome.htm «The Chronography of 354 AD. Part 16: Chronicle of the City of Rome.  MGH Chronica Minora I (1892), pp. 143-148.»] www.tertullian.org (Noiz kontsultatua: 2018-03-11).
4. ↑ Warwick., Ball,. (2000). Rome in the East : the transformation of an empire. Routledge ISBN 0415243572. PMC 40901158..
5. ↑ Jat55. (2011-09-15). «Friends of Classics Reviews: THE CRIMES OF ELAGABALUS by Martjin Icks» Friends of Classics Reviews (Noiz kontsultatua: 2018-03-11).