Himalaia

Himalaia
Datu orokorrak
Mendirik altuena	Everest
Garaiera	8.848,86 m
Mota	mendikate
Luzera	2.400 km
Zabalera	250 km
Azalera	600.000 km²
Geografia
Koordenatuak	29°N 84°E / 29°N 84°E / 29; 84
Honen parte da	Alpetar gerrikoa Larger Himalaya (en)
Geologia
Garaia	Eozeno

Himalaia^[1] Asia hego-erdialdeko mendikatea da, Indiako azpikontinentea Tibeteko goi-lautadatik bereizten duena. Mendikateak Lurreko gailur altuenetako batzuk ditu, altuena barne, Everest; itsasoaren mailaren gainetik 7.200 metro baino gehiago dituzten 100 gailur baino gehiago Himalaian daude.

Himalaiak bost herrialde mugatu edo zeharkatzen ditu: Nepal, Txina, Pakistan, Bhutan eta India. Kaxmir eskualdeko mendikatearen subiranotasuna India, Pakistan eta Txinak lehiatzen dute^[2]. Himalaiako mendikatea ipar-mendebaldean Karakorum eta Hindu Kush mendikateak daude, iparraldean Tibeteko goi-lautada eta hegoaldean Indus-Gangesetako lautada. Munduko ibai nagusietako batzuk, Indus, Ganges eta Tsangpo-Brahmaputra, Himalaiatik hurbil jaiotzen dira, eta haien drainatze-arro konbinatuak 600 milioi lagun inguru hartzen ditu. 53 milioi pertsona Himalaian bizi dira^[3]. Himalaiak sakonki markatu ditu Asiako hegoaldeko eta Tibeteko kulturak. Himalaiako gailur asko sakratuak dira hinduistentzat eta budistentzat. Hainbat gailur -Kangchenjunga (Indiatik), Gangkhar Puensum, Machapuchare, Nanda Devi eta Kailash Tibeteko Transhimalaian igotzea debekatuta dago.

Indiako plaka tektonikoaren subdukzioak Eurasiako plaka altxatu zuenean sortu zen^[4]. Himalaiako mendikatea mendebaldetik ekialde-hego-ekialdera zabaltzen da luzera handiko arku batean. Mendebaldeko muga, Nanga Parbat, Indo ibaiaren bihurgunerik iparraldekoenaren hegoaldean dago. Ekialdekoa, Namcha Barwa, Yarlung Tsangpo ibaiaren bihurgune handiaren mendebaldean dago. Mendikatea zabaleran aldatzen da mendebaldetik ekialdera.

1. ↑ Euskaltzaindia. (2012-06-29). 171. araua: Asiako toponimia. (Noiz kontsultatua: 2013-02-10).
2. ↑ (Ingelesez) «Himalayas | Definition, Location, History, Countries, Mountains, Map, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2023-11-27 (Noiz kontsultatua: 2023-11-28).
3. ↑ Himalayan weather and climate and their impact on the environment. Springer 2020 ISBN 978-3-030-29684-1. (Noiz kontsultatua: 2023-11-28).
4. ↑ (Ingelesez) Tullis, Edward L.. (1934-10). «The Syntaxis of the North-West Himalaya; Its Rocks, Tectonics, and Orogeny . D. N. Wadia» The Journal of Geology 42 (7): 781–781.  doi:10.1086/624252. ISSN 0022-1376. (Noiz kontsultatua: 2023-11-28).