Isis

Isis
Egiptoar mitologia
Ezaugarriak
Jatorrizko izena
Sexua	emakumezkoa
Familia
Aita	Geb
Ama	Nut
Ezkontidea(k)	Osiris
Bikotekidea(k)	Gambrinus (en)
Seme-alabak	Horus eta Anubis
Anai-arrebak	Set, Neftis eta Osiris

Isis Antzinako Egiptoko erlijioan jainkosa nagusia izan zen. Bere kultua hain zen zabala, ezen Antzinako Grezia eta Erroman ere zabaldu zen. Isisen lehen aipamenak Inperio Zaharran agertu ziren, K.a. 2686 eta 2181 artean, Osirisen mitoaren pertsonaia nagusietako baten gisa. Mito horretan Isisek bere senar eraila berpizten du, Osiris errege jainkotiarra, eta bere ondorengoa den Horus sortu eta babesten du. Osiris lagundu zuen gisa, hildakoak heriotzaren ondorengo bizitzan sartzen laguntzen zuela usten zen, eta faraoiaren ama jainkotiartzat hartzen zen, Horusen ama zen gisa. Bere amatasun babesa jende xehea laguntzeko deitzen zen. Jatorriz, tenplu eta erregetza erritualetan paper mugatua izan zuen, nahiz eta garrantzia berezia zuen heriotzari lotutako praktika eta testu magikoetan.

K.a. 1. milurtekoan Osiris eta Isis Egiptoko jainkorik gurtuenak ziren. Egiptoko agintariek eta bere hegoaldeko mugakide ziren Nubiakoek Isis goresteko tenpluak eraikitzen hasi ziren, eta Filaeko tenplua erlijio zentro bilakatu zen egiptoar eta nubiarrentzat. Beste jainko batzuen zantzuak ere bereganatu zituen, bereziki Hathorrenak, lehenago gurtzen zen jainkosa nagusia. Isisen botere magikoaren ospea beste jainko guztiena baino handiagoa zen, eta erresuma etsaiengandik babesten zuela esan ohi zen; zeruan eta mundu naturalean agintzen zuela uste zuten eta etorkizuna bera agintzeko boterea zutela esaten zen.

Garai helenistikoan (K.a. 323 - K.a. 30) Egipto greziarren agintepean egon zen, eta Isis greziar zein egiptoarrek gurtzen zuten, beste jainko berri batekin batera, Serapis. Bien gurtza Mediterraneo osoan zehar hedatu zen, askotan elkarrekin. Greziar Isisen jarraitzaileek Greziar mitologiako hainbat ezaugarri gehitu zizkioten, adibidez bere ezkontza asmatu zuten eta itsasoan zeuden itsasontzien babesa. Hala ere, Egipton garai helenistikoan garrantzitsu izan ziren beste jainko batzuekin, tartean Osiris eta Harpokrates batera ezaugarri egiptoarrak mantendu zituen. Kultura helenistikoari Erroma gailendu zitzaionean K.a. I. mendean, Isisen gurtza Antzinako Erromako erlijioan txertatu zen. Bere jarraitzaileak proportzio txikia ziren Erromako Inperioan, baina lurralde osoan zehar hedatu zen gurtza hori. Navigium Isidis bezalako jaialdiak garatu zituzten bere jarraitzaileek, eta iniziazio erritualak ere ezarri zituzten, greziar-erromatar beste misterio batzuen pareko. Jarraitzaileek uste zuten antzinako munduko botere jainkotiar guztiak biltzen zituela.

Isisen gurtza kristautasunaren areagotzearekin amaitu zen, IV. eta V. mendeen artean. Isisen erritualek, hala ere, kristau sinismen batzuk bultzatu edo eragin izan zituztela uste da, bereziki Mariaren gurtza. Hala ere, honen aldeko ebidentzia ez da ziurra eta, askotan, eztabaidagarria da. Isis gaur egun agertzen da Mendebaldeko kulturan, bereziki esoterismo eta paganismoan, askotan emakumearen edo naturaren pertsonifikazio jainkotiar gisa.