Merkurio (planeta)

Merkurio

Merkurio koloretan, MESSENGER ontziak hartua
Ezaugarri orbitalak[3]
Garaia: J2000
Afelioa	69,816,900 km 0.466 697 UA
Perihelioa	46,001,200 km 0.307 499 UA
Ardatzerdi handia	57,909,050 km 0.387 098 UA
Eszentrikotasuna	0.205 630 [1]
Orbita-periodoa	87.969 1 egun (0.240 846 a) 0.5 Merkurioko eguzki-egun
Orbita-periodo sinodikoa	115.88 d[1]
Batezbesteko abiadura orbitala	47.362 km/s[1]
Batezbesteko anomalia	174.796°
Makurdura orbitala	7.005° Ekliptikara 3.38° Eguzkiaren ekuatorera 6.34° plano inbariantera[2]
Goranzko nodoaren luzera	48.331°
Perihelioaren argumentua	29.124°
Sateliteak	None
Ezaugarri fisikoak
Batezbesteko erradioa	2439.7±1.0 km[4][5] 0.3829 Lur
Zanpaketa	0[5]
Gainazal azalera	7.48×107 km2[4] 0.147 Lur
Bolumena	6.083×1010 km3[4] 0.056 Lur
Masa	3.3022×1023 kg[4] 0.055 Lur
Batezbesteko dentsitatea	5.427 g/cm3[4]
Gainazal grabitatea	3.7 m/s² 0.38 g[4]
Inertzia momentuaren faktorea	0.346±0.014
Ihes-abiadura	4.25 km/s[4]
Errotazio periodo siderala	58.646 d 1407.5 h[4]
Ekuatoreko errotazio abiadura	10.892 km/h (3.026 m/s)
Makurdura axiala	2.11′ ± 0.1′[6]
Ipar Poloko igoera zuzena	18h 44m 2s 281.01°[1]
Ipar Poloko deklinazioa	61.45°[1]
Albedoa	0.068 (Bond)[7] 0.142 (geom.)[7]
Gainazaleko tenp. min batezbeste max 0°N, 0°W [10] 100 K 340 K 700 K 85°N, 0°W[10] 80 K 200 K 380 K
Ageriko magnitudea	−2.6[8] - 5.7[1][9]
Diametro angeluarra	4.5–13″[1]
Atmosfera[1]
Gainazaleko presioa	arrastoa
Osaera	% 42 oxigeno molekular % 29.0 sodio % 22.0 hidrogeno % 6.0 helio % 0.5 potasio Argon, nitrogeno, karbono dioxido, ur lurrun, xenon, kripton and neon arrastoak

Merkurio Eguzki-sistemako planetarik txikiena da, eta Eguzkitik hurbilen dagoena. Bere orbitaren periodoa 87,97 Lurreko egunekoa da, Eguzki-sistema osoko orbitarik laburrena. Erromatar mitologiako Merkurio jainkoaren izena darama, jainkoen mezularia.

Artizarra bezala, Merkurioren orbita Lurraren orbitaren barrutik geratzen da eta, beraz, behe-planeta bat da. Lurretik ikusita, ez da inoiz urruntzen 28º baino gehiago Eguzkitik. Eguzkiarekiko gertutasun honek esan nahi du bakarrik ikusiko dugula ekialdeko edo mendebaldeko ortzi-mugan ilunabarrean edo egunsentiaren aurretik. Momentu horretan izar distiratsu baten itxura izan dezake, baina ez da Artizarra bezain erraza ikusteko. Teleskopio batekin ikusiz gero, planetak faseak erakusten ditu, Ilargiak eta Artizarrak bezala, orbitan Lurrarekiko barnealde erlatiboan murgiltzen denean. Lurretik ikusita, fase horien periodo sinodikoa 116 egunero errepikatzen da.

Merkuriok marea-lotura du Eguzkiarekin, eta bere orbitaren erresonantzia 3:2koa da^[11]. Eguzki-sisteman, errotazio modu hori duen planeta bakarra da. Kanpotik ikusita, izar-finko bat izango balitz bezala, bere ardatzaren inguruan hiru aldiz bira egiten du Eguzkiaren inguruan bi bira egiten duen bakoitzean^[12]. Eguzkitik begiratuta, orbitaren birarekin batera mugitzen den erreferentzia bat hartuta, ematen du Merkuriok behin baino ez duela biratzen bi urtean behin. Merkurion egongo litzatekeen behatzaile batek, beraz, egunsenti bakarra ikusiko luke bi urtean behin.

Merkurioren ardatzak Eguzki-sistema osoko okerdurarik txikiena du, 1/30 inguru. Bere eszentrikotasuna planeta ezagun guztien artean handiena da^{[oh 1]}; perihelioan Merkurioren distantzia Eguzkiarekiko afelioan duenaren %66a da. Merkurioren gainazalak krater ugari ditu, eta Ilargiaren gainazalaren antza handia du, erakutsiz ez duela izan jarduera geologikorik milaka milioi urtez. Ez du ia atmosferarik beroa mantentzeko, horregatik bere egun eta gauen arteko tenperatura aldaketak Eguzki-sistemako handienak dira: 100 Kelvin inguru (-173 °C) izaten ditu gauean eta 700 K inguru (427 °C) egunean zehar ekuatoreko eskualdetan^[13]. Poloak etengabe daude 180 K (-93 °C) tenperaturatik behera. Planetak ez du satelite natural ezagunik.

Bi misio espazialek bisitatu dute Merkurio: Mariner 10 sateliteak bi hegaldi egin zituen, 1974 eta 1975ean; MESSENGER, 2004an espazioratu zena, 4.000 aldiz eman zizkion Merkuriori birak ahalik eta 20015eko apirilaren 30ean erregaia amaitu eta planetaren aurka talka egin zuen arte^[14][15].

1. ↑ ^{a b c d e f g h} (Ingelesez) «Mercury Fact Sheet» nssdc.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
2. ↑ The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter. 2009-04-03.
3. ↑ Chamberlin, Alan. «HORIZONS System» ssd.jpl.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
4. ↑ ^{a b c d e f g h} (Ingelesez) «Mercury Fact Sheet» nssdc.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
5. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; Conrad, A.; Consolmagno, G. J.; Hestroffer, D.; Hilton, J. L.; Krasinsky, G. A. et al.. (2007-07-03). «Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006» Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 98 (3): 155–180.  doi:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN 0923-2958. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
6. ↑ (Ingelesez) Margot, J. L.; Peale, S. J.; Jurgens, R. F.; Slade, M. A.; Holin, I. V.. (2007-05-04). «Large Longitude Libration of Mercury Reveals a Molten Core» Science 316 (5825): 710–714.  doi:10.1126/science.1140514. ISSN 0036-8075. PMID 17478713. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
7. ↑ ^{a b} Mallama, A. (2002-02). «Photometry of Mercury from SOHO/LASCO and Earth The Phase Function from 2 to 170°» Icarus 155 (2): 253–264.  doi:10.1006/icar.2001.6723. ISSN 0019-1035. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
8. ↑ Mallama, A.; Hilton, J.L.. (2018-10). «Computing apparent planetary magnitudes for The Astronomical Almanac» Astronomy and Computing 25: 10–24.  doi:10.1016/j.ascom.2018.08.002. ISSN 2213-1337. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
9. ↑ «NASA RP 1349 - Mercury Ephemeris» eclipse.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
10. ↑ ^{a b} Vasavada, A. (1999-10). «Near-Surface Temperatures on Mercury and the Moon and the Stability of Polar Ice Deposits» Icarus 141 (2): 179–193.  doi:10.1006/icar.1999.6175. ISSN 0019-1035. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
11. ↑ T., Elkins-Tanton, Linda. (2006). Uranus, Neptune, Pluto, and the outer solar system. Facts on File ISBN 9781438107295. PMC 613206386. (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
12. ↑ «Orbit / Rotation» sciencenetlinks.com (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
13. ↑ M. Prockter, Louise. (2005-01-01). «Ice in the solar system» Johns hopkins ApL TechnicAL DigesT 26 (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
14. ↑ (Ingelesez) «From Mercury orbit, MESSENGER watches a lunar eclipse» www.planetary.org (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
15. ↑ «Innovative use of pressurant extends MESSENGER's Mercury mission» Astronomy.com (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found