Moby-Dick

Moby-Dick
Moby-Dick eleberriaren lehen estatubatuar argitalpenaren azala.
Datuak
Idazlea	Herman Melville ([noiz idatzi zuen egileak])
Argitaratze-data	1851ko urriaren 18a (Erresuma Batua) 1851ko azaroaren 14a (AEB)
Generoa	abentura, epika
Jatorrizko izenburua	Moby-Dick eta Moby Dick
Argitaletxea	Richard Bentley
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Orrialdeak	635 (lehen estatubatuar argitalpena)

Moby-Dick^{[Oh. 1]} edota Balea (ingelesez The Whale) 1851an Herman Melville estatubatuar idazle eta eleberrigileak argitaratuako abenturazko eleberri bat da. Liburua Ismael marinelaren narrazioa da, Pequod baleontziko kapitain Ahab kapitainaren bilaketa obsesiboarena, Moby Dicken aurkako mendekua hartzeko, hau da, ontziko aurreko bidaian Ahabi hanka belaun parean kendu zion kaxalote zuri erraldoiaren aurkako mendekua. Amerikar Errenazimentuko literaturari egindako ekarpena, Moby-Dick kritika oso ezberdinak jaso zituen argitaratzerakoan, porrot komertziala izan zen eta 1891n egilea hil zenean deskatalogatuta zegoen. "Nobela Amerikar Handia" bezala duen ospea ez zen XX. mendera arte finkatu, bere egilearen jaiotzaren mendeurrenaren ondoren. William Faulknerrek liburua berak idaztea gustatuko zitzaiola esan zuen, eta H. Lawrencek "munduko libururik bitxi eta zoragarrienetako bat" eta "inoiz idatzitako itsasoko libururik handiena" zela esan zuen^[1]. Bere hasierako esaldia, "Dei nazazu Ismael", munduko literaturako ospetsuenetako bat da^[2].

Melville Moby-Dick idazten hasi zen 1850eko otsailean, eta 18 hilabete geroago amaitu zuen, aurreikusi baino urtebete gehiago. Melville 1841etik 1844ra marinel arrunt gisa izandako esperientzian oinarritu zen, baleazaleetan hainbat urte barne, eta baleen literaturaren irakurketa zabal batean. Balea zuria Mocha Dick balea albinoan inspiratuta dago, oso zaila zena harrapatzen, eta liburuaren amaiera Essex baleontziaren 1820ko hondoratzean oinarritzen da. Baleen ehizaren eta balearen olioa ateratzearen deskribapen zehatz eta errealistak, bai eta itsasontzian kulturalki anitza den eskifaia baten arteko bizitza ere, klase sozial, estatus, ona, gaizkia eta Jainkoaren existentxiaren inguruko gaiekin nahasten dira. Liburuaren eragin literarioek Shakespeare eta Biblia barne hartzen dituzte. Prosa narratiboaz gain, Melvillek estilo eta baliabide literarioak erabiltzen ditu, hala nola abestiak, poesia eta katalogoak, adierazpen eszenikoak, solilokioak eta Shakespeareren akotazioak. 1850eko abuztuan, eskuizkribua agian erdi amaituta zegoela, Nathaniel Hawthorne ezagutu zuen, eta biziki txundituta geratu zen bere Mosses from an Old Manse lanarekin, Shakespearerekin konparatu baitzuen bere anbizio kosmikoetan. Baliteke topaketa honek Moby-Dick berrikusi eta sakontzeko inspiratu izana, Hawthorneri eskainia baitago, "Bere jeinuari diodan miresmenaren erakusgarri".

Liburua 1851ko urrian argitaratu zen lehen aldiz (hiru liburukitan) The Whale gisa Londresen, eta behin betiko izenburuarekin, Moby-Dick, or, The Whale, liburuki bakarreko edizio batean New Yorken azaroan. Londresko editoreak, Richard Bentleyk, pasarte delikatuak zentsuratu edo aldatu zituen; Melvillek ere berrikuspenak egin zituen, New Yorkeko ediziorako izenburuaren azken orduko aldaketa barne. Balea, ordea, "Moby Dick" bezala agertzen da bi edizioetako testuan, gidoirik gabe. Kritikari britainiarrak neurri handi batean aldekoak izan ziren, nahiz eta batzuek argudiatu zuten istorioa itsasontziarekin hil zen narratzaile batek kontatua ematen zuela, edizio britainiarrak ez baitzuen Ismaelen biziraupena kontatzen duen epilogorik. Kritikari estatubatuarrak aurka izan ziren, oro har^[3].

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "Oh.", but no corresponding <references group="Oh."/> tag was found

1. ↑ Lawrence, D. H.. (1977). Studies in classic American literature. ISBN 0-14-018377-9. PMC 2985589. (Noiz kontsultatua: 2022-02-18).
2. ↑ Buell, Lawrence. (2014). The dream of the great American novel. ISBN 978-0-674-72632-1. PMC 871257583. (Noiz kontsultatua: 2022-02-18).
3. ↑ Melville, Herman. (2002). Moby-Dick. (Second edition. argitaraldia) ISBN 0-393-97283-6. PMC 47183528. (Noiz kontsultatua: 2022-02-18).