Simetria

Simetria kontzeptua (συμμετρεῖν grezieratik, elkarrekin neurtu) forma geometriko, sistema, ekuazio eta beste objektu material edo abstraktu batzuen ezaugarri berezi bat da, transformazio, mugimendu eta aldaketetan oinarritzen dena^[1][2].

Definizio hain zabala adibide honekin ikus daiteke erraz: demagun ispilu baten aurrean gaudela oinak eta besoak luzatuta. Laster ikusiko dugu gure gorputzaren ezkerreko eta eskuineko aldeak (lehen begiratuan behintzat) berdinak direla. Adibide hori aldebiko simetria deritzona da. Kasu horretan, objektua gure gorputza izango litzateke, eta eragiketa bi aldeen arteko konparazioa.

Orokorrean, bi esanahi nagusi dituen kontzeptua da. Lehenak, harmonia edo ikuspegi estetikotik, proportzionaltasun eta oreka atsegineko sentsazio lausoa du^[3][4], edertasuna edo perfekzioa islatzen duena. Hori dela eta, simetria sinbolo eta kultur artefaktu ugaritan agertzen da, psikologo batzuen arabera gizakiak, instintiboki, harmonia simetrikoa bilatzen baitu; sexu-erakarpenarekin ere erlazionatu liteke, aurpegi simetrikoenak izanik erakargarritzat jo ohi direnak, komunzki.

Bigarren esanahia, sistema formal baten arauen arabera, frogatu edo froga daitekeen oreka edo autoantzekotasun eredua kontzeptu zehatza eta ondo definitua da: geometriaren bidez, fisikaren bidez edo beste diziplina batzuen bidez. Testuinguru batzuetan, esanahiak desberdinak badira ere, simetriaren bi adierak erlazionatuta daude, eta paraleloki aztertzen dira.

Simetria forma geometrikoen, sistemen, ekuazioen eta beste objektu materialen edo entitate abstraktuen ezaugarri bat da, eraldaketa, mugimendu edo truke jakin batzuen azpian duten aldaezintasunari lotuta dagoena. Termino formaletan, objektu bat eragiketa matematiko jakin baten aldean, simetrikoa dela esaten dugu, baldin eta objektuari aplikatzen zaionean eragiketa horrek objektua edo itxura aldatzen ez duen. Eragiketa-multzo jakin bati dagokionez, bi objektu elkarren simetrikoak dira beste batetik lortzen badira eragiketa batzuen bidez (eta alderantziz). 2D geometrian, interesgarri diren simetria-klase nagusiak espazio euklidear baten isometriei dagozkienak dira: translazioak, biraketak, islapenak eta irristatze islapenak^[5].

Operazio matematikoan oinarritzen bagara, objektu bat simetrikoa da operazioa aplikatu ondoren objektuak eta bere itxurak aldaketarik gabe jarraitzen dutenean.

1. ↑ (Gaztelaniaz) Alej; MaculetCurs, ro; Finanzas, o actualmente el Grado de Maestro en Educación Primaria en la Universidad Autónoma de Madrid Técnico Superior en Administración y; Quiromasajista; naturaleza, Masajista Deportivo y Músico Forma parte del equipo de desarrollo de contenidos de Smartick Curioso por; Pasiones, Música Y. Ciencia Son Dos De Sus. (2018-09-17). «Simetría: qué es en matemáticas y ejercicios» Smartick (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).
2. ↑ Diccionario de Arte II (gaztelaniaz). Barcelona: Biblioteca de Consulta Larousse. Spes Editorial SL (RBA), 2003, 241. or. DL M-50.522-2002. ISBN 84-8332-391-5 [2014-12-08an begiratua].
3. ↑ Penrose, Roger. Fearful Symmetry. City: Princeton, 2007. ISBN 9780691134826
4. ↑ (Katalanez) Aristòtil. 2023-04-24 (Noiz kontsultatua: 2023-05-20).
5. ↑ Guillermo, Roa Zubia. (2004-11-01). «Simetria ez da beti lege» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-11-12).