Ugaztun

Ugaztun
Goi Triasiko-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Bilateria
Filuma	Chordata
Subfilum	Vertebrata
Superklasea	Tetrapoda
Klasea	Mammalia Linnaeus, 1758
Azpiklaseak
†Allotheria azpiklasea Prototheria azpiklasea Theria azpiklasea †Trituberculata infraklasea Metatheria infraklasea Eutheria infraklasea
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	esne, haragi eta hide (en)

Ugaztunen taldea (Mammalia) animalia ornodunen klase bat da. Amniota endotermikoen kladoan sailkatzen dira; narrastiengandik (hegaztiak barne) desberdintzen dira neokortexa, ilea, belarrian hiru hezur txiki eta ugatzak dituztelako. Eme guztiek euren kumeak ugatzetako esnearekin elikatzen dituzte. Ugaztun lurtar gehienak koadrupedoak dira, baina batzuek moldaerak garatu dituzte ugaztun itsastar, hegalari edo bipedoak izanik.

Karenadun animalien taldea da ugaztun-talderik handiena (Placentalia), karenak umekia haurdunaldian zehar elikatzeko aukera emanez. Ugaztun gehienak erditzen dira, monotrematuen taldean sailkatzen diren bost espezie izan ezik, arrautzak erruten dituztenak. Bestalde, ugaztunen ordenarik handiena karraskariena da, eta hurrengo handienak saguzar eta Soricomorpha ordenak.

Taxoi monofiletiko bat da, hau da, taldean dauden guztiek arbaso komun bakarra dute. Arbaso hau Triasiko garaikotzat jotzen da, orain dela 200 milioi urte. Sinapsidoen kladoaren barruan sailkatuak dira, desagertutako pelikosaurio eta zinodontoekin batera. Sinapsidoen artean sailkatzen diren gaur egungo terapsidoak Mesozoikoaren hasieran banatu ziren. Ordena gehienak Paleogenoan eta Neogenoak sortu ziren, Kretazeo-Tertziarioko iraungipen masiboaren ostean dinosauroak desagertu zirenean, eta Lurreko animalia dominanteak izan dira azken 66 milioi urtetan zehar.

Ugaztun gehienak inteligenteak dira, batzuek burmuin handia dute, autokontzientzia dute eta tresnak erabiltzen dituzte. Ugaztun asko komunikatzeko gai dira ultrasoinuen bidez, haien lurraldea markatuz, alarma mezuen bidez, abeste edo ekolokazio bidez. Hainbat ugaztun taldek antolaketa hierarkikoa dute, baina bakarti edo lurraldekoiak ere izan daitezke. Ugaztun gehienek poliginia praktikatzen dute, baina badira monogamo eta poliandrikoak ere.