Urano

Urano

Urano Voyager 2k ikusia 1986an.
Aurkikuntza
Aurkitzailea	William Herschel
Aurkikuntza data	1781
Ezaugarri orbitalak[5][oh 1]
Garaia: J2000
Afelioa	3006224700 km 20.095371 AU
Perihelioa	2735118100 km 18.283135 AU
Ardatzerdi handia	2870671400 km 19.189253 AU
Eszentrikotasuna	0.047220087
Orbita-periodoa	30687.15 egun 84.016846 urte[1] 42718 Uranoko eguzki-egun[2]
Orbita-periodo sinodikoa	369.66 egun[3]
Batezbesteko abiadura orbitala	6.80 km/s[3]
Batezbesteko anomalia	142.238600°
Makurdura orbitala	0.772556° Ekliptikara 6.48° Eguzkiaren ekatorera 1.02° plano inbariantera[4]
Goranzko nodoaren luzera	73.999342°
Perihelioaren argumentua	96.998857°
Satelite ezagunak	27
Ezaugarri fisikoak
Batezbesteko erradioa	25362±7 km[6]
Ekuatoreko erradioa	25559±4 km 4.007 Lur[6]
Poloko erradioa	24973±20 km 3.929 Lur[6]
Zanpaketa	0.0229±0.0008[6][6]
Zirkunferentzia	159354.1 km[1]
Gainazal azalera	8.1156×109 km2[1] 15.91 Lur
Bolumena	6.833×1013 km3[3] 63.086 Lur
Masa	(8.6810±0.0013)×1025 kg 14.536 Lur[7]
Batezbesteko dentsitatea	1.27 g/cm3[3]
Gainazal grabitatea	8.69 m/s2[3] 0.886 g
Ihes-abiadura	21.3 km/s[3]
Errotazio periodo siderala	0.71833 egun (atzeranzkoa) 17 h 14 min 24 s[6]
Ekuatoreko errotazio abiadura	2.59 km/s 9,320 km/h
Makurdura axiala	97.77°[6]
Ipar Poloko igoera zuzena	17h 9m 15s 257.311°[6]
Ipar Poloko deklinazioa	−15.175°[6]
Albedoa	0.300 (Bond) 0.51 (geom.)[3]
Gainazaleko tenp. min batezbeste max 1 bar level[9] 76 K (−197.2 °C) 0.1 bar (tropopausa)[10] 49 K 53 K 57 K
Ageriko magnitudea	5.9[8] to 5.32[3]
Diametro angeluarra	3.3″ to 4.1″[3]
Atmosfera[10][12][13][oh 2]
Eskala garaiera	27.7 km[3]
Osaera	(1.3 bar beheiti) 83 ± 3% hidrogeno (H2) 15 ± 3% helio (He) 2.3% metano (CH4) 0.009% (0.007–0.015%) hidrogeno deuteruro (HD)[11] Izotzak: amoniakoa (NH3) ura (H2O) amoniako hidrosulfuroa (NH4SH) metano izotza (?) (CH4•5.75H2O)

Urano Eguzki-sistemako zazpigarren planeta da, William Herschelek 1781eko martxoaren 13an aurkitua. Eguzki Sistemako hirugarren planeta da erradioaren tamainari dagokionez eta laugarrena masa kontuan hartzen badugu. Uranoren konposizioa Neptunorenaren antzekoa da, eta biek dituzte beste gasezko erraldoietatik (Jupiter eta Saturno) ezberdintzen dituzten konposizio kimiko eskergak. Uranoren atmosfera Jupiter eta Saturnoren antzekoa da hidrogenoaren eta helioaren konposizio primarioari dagokionez, baina "izotz" gehiago ditu, esate baterako, ura, amoniakoa eta metanoa, baita beste hidrokarburoen aztarnak ere.^[14] Eguzki Sistemako atmosfera planetario hotzena da, 49 K-ko (-224 ° C) tenperatura minimoa baitu. Hodei egitura konplexu eta geruzatua dauka, eta uste da beheko hodeiak urez osatuak daudela eta goiko geruzak berriz, metanoz.^[14] Uranoren barrualdea, batez ere, izotzez eta arrokez osatua dago.^[15]

Beste planeta erraldoiek bezala, Uranok eraztun-sistema, magnetosfera eta satelite ugari ditu. Uranoko sistemak, gainontzeko planetekin alderatuta, konfigurazio berezia du, bere biraketa ardatza alde batera okertuta dagoelako, ia Eguzkiaren orbitan dagoen planoraino. Hortaz, iparraldeko eta hegoaldeko poloak beste planeta batzuek beren ekuatorea duten planoan kokatzen dira.^[16] 1986an, Voyager 2 ontziaren irudiek Urano ia ezaugarri berezirik gabeko planeta bat bezala erakutsi zuten argi ikusgarrian, beste planeta erraldoiek dituzten hodei banda edo ekaitzik gabe.^[16] Lurretik egin diren behaketek urtaro aldaketak eta eguraldiaren jarduera areagotua erakutsi dute, Urano bere 2007ko ekinoziora hurbildu ahala. Haizearen abiadura 250 metro segundoko izatera iritsi daiteke.^[17]

Urano da planeta bakarra zeinaren izena greziar mitologiako figura batetik zuzenean datorren, Ouranos zeruko greziar jainkosaren bertsio latinizatutik hain zuzen ere.

1. ↑ ^{a b c} «Uranus» Solar System Exploration: NASA Science (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
2. ↑ (Ingelesez) «Rotation Period and Day Length» cseligman.com (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
3. ↑ ^{a b c d e f g h i j} (Ingelesez) «Uranus Fact Sheet» nssdc.gsfc.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
4. ↑ (Ingelesez) «"The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter"» www.webcitation.org (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
5. ↑ Chamberlin, Alan. «HORIZONS System» ssd.jpl.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
6. ↑ ^{a b c d e f g h i} (Ingelesez) Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; Conrad, A.; Consolmagno, G. J.; Hestroffer, D.; Hilton, J. L.; Krasinsky, G. A. et al.. (2007-07-03). «Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006» Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 98 (3): 155–180.  doi:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN 0923-2958. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
7. ↑ (Ingelesez) Jacobson, R. A.; Campbell, J. K.; Taylor, A. H.; Synnott, S. P.. (1992-06). «The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and earth-based Uranian satellite data» The Astronomical Journal 103: 2068.  doi:10.1086/116211. ISSN 0004-6256. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
8. ↑ NASA - 12-Year Ephemeris. 2007-06-26 (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
9. ↑ Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M.. (1995-12). «Comparative models of Uranus and Neptune» Planetary and Space Science 43 (12): 1517–1522.  doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5. ISSN 0032-0633. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
10. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Lunine, Jonathan I.. (1993-09). «The Atmospheres of Uranus and Neptune» Annual Review of Astronomy and Astrophysics 31 (1): 217–263.  doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245. ISSN 0066-4146. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
11. ↑ (Ingelesez) H., Feuchtgruber,; E., Lellouch,; Bé; B., zard,; Th., Encrenaz,; Th., de Graauw,; R., Davis, G.. (1999-1). «Detection of HD in the atmospheres of Uranus and Neptune: a new determination of the D/H ratio» Astronomy and Astrophysics 341 ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
12. ↑ (Ingelesez) Lindal, G. F.; Lyons, J. R.; Sweetnam, D. N.; Eshleman, V. R.; Hinson, D. P.; Tyler, G. L.. (1987). «The atmosphere of Uranus: Results of radio occultation measurements with Voyager 2» Journal of Geophysical Research 92 (A13): 14987.  doi:10.1029/ja092ia13p14987. ISSN 0148-0227. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
13. ↑ (Ingelesez) Conrath, B.; Gautier, D.; Hanel, R.; Lindal, G.; Marten, A.. (1987). «The helium abundance of Uranus from Voyager measurements» Journal of Geophysical Research 92 (A13): 15003.  doi:10.1029/ja092ia13p15003. ISSN 0148-0227. (Noiz kontsultatua: 2018-10-05).
14. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Lunine, Jonathan I.. (1993-09). «The Atmospheres of Uranus and Neptune» Annual Review of Astronomy and Astrophysics 31 (1): 217–263.  doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245. ISSN 0066-4146. (Noiz kontsultatua: 2018-10-29).
15. ↑ (Ingelesez) Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M.. (1995-12). «Comparative models of Uranus and Neptune» Planetary and Space Science 43 (12): 1517–1522.  doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5. ISSN 0032-0633. (Noiz kontsultatua: 2018-10-29).
16. ↑ ^{a b} (Ingelesez) SMITH, B. A.; SODERBLOM, L. A.; BEEBE, R.; BLISS, D.; BOYCE, J. M.; BRAHIC, A.; BRIGGS, G. A.; BROWN, R. H. et al.. (1986-07-04). «Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results» Science 233 (4759): 43–64.  doi:10.1126/science.233.4759.43. ISSN 0036-8075. (Noiz kontsultatua: 2018-10-29).
17. ↑ (Ingelesez) SROMOVSKY, L; FRY, P. (2005-12-15). «Dynamics of cloud features on Uranus» Icarus 179 (2): 459–484.  doi:10.1016/j.icarus.2005.07.022. ISSN 0019-1035. (Noiz kontsultatua: 2018-10-29).

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/> tag was found