Liberalismo

O liberalismo é unha corrente de pensamento filosófica e unha ideoloxía que ten a liberdade e igualdade fronte á lei como o principais valores políticos e baséase nunha fe optimista na natureza e na súa crenza da razón, ten a súa orixe na Ilustración europea e enfatiza os dereitos individuais, preconiza unha sociedade baseada na liberdade de pensamento, na limitación do poder, no goberno da lei, no libre mercado que soporte a empresa privada e nun sistema transparente de goberno no cal se protexan os dereitos de todos os cidadáns. O radicalismo é unha ideoloxía liberal progresista nalgúns países difícil de distinguir dos liberalismo clásico.

Así mesmo o liberalismo é unha filosofía política e moral baseada nos dereitos do individuo, a liberdade, o consentimento dos gobernados, a igualdade política e a igualdade ante a lei.^[1][2][3] Os liberais defenden diversos puntos de vista en función da súa interpretación destes principios, pero en xeral apoian a propiedade privada, a economía de mercado, os dereitos individuais (incluídos os dereitos civís e os dereitos humanos), a democracia liberal, o laicismo, o estado de dereito, a liberdade económica e a liberdade política, a liberdade de expresión, a liberdade de prensa, a liberdade de reunión e a liberdade relixiosa, ^[11] goberno constitucional, dereitos de privacidade, e normativa sobre o papel da tecnoloxía nos sectores privado e público.^[12] O liberalismo cítase con frecuencia como a ideoloxía dominante da historia moderna.^[13][14]

O liberalismo converteuse nun movemento político distinto no século das luces, gañando popularidade entre os filósofos e economistas de occidente. O liberalismo pretendía substituír as normas de privilexio hereditario, relixión de estado, monarquía absoluta, dereito divino dos reis e conservadurismo tradicional pola democracia representativa, o estado de dereito e a igualdade ante a lei. Os liberais tamén acabaron coas políticas mercantilistas, monopolios reais e outras barreiras comerciais, promovendo no seu lugar o libre comercio e a mercantilización.^[15] A miúdo atribúese ao filósofo John Locke a fundación do liberalismo como unha tradición distinta baseada no contrato social, argumentando que cada home ten dereito natural a a vida, a liberdade e a propiedade, e os gobernos non deben violar estes dereitos.^[16] Mentres que a tradición liberal británica fixo fincapé na expansión da democracia, o liberalismo francés fixo fincapé no rexeitamento do autoritarismo e está vinculado a construción nacional.^[17]

Líderes da Revolución Gloriosa británica de 1688,^[18] da Revolución Americana de 1776 e da Revolución Francesa de 1789 utilizaron a filosofía liberal para xustificar o derrocamento armado da soberanía real. No século XIX establecéronse gobernos liberais en Europa e América do Sur, e consolidouse xunto ao republicanismo nos Estados Unidos.^[19] Na época vitoriana, en Gran Bretaña, utilizouse o liberalismo para criticar ao poder político, apelando á ciencia e á razón en nome do pobo.^[20] Durante o século XIX e principios do XX, o liberalismo no Imperio Otomán e Oriente Próximo influio en períodos de reforma, como nos períodos Tanzimat e Al-Nahda, e no auxe do constitucionalismo, o nacionalismo e o secularismo. Estes cambios, xunto con outros factores, contribuíron a crear unha sensación de crise no seo do islam, que perdura ata os nosos días e que conduce ao renacemento islámico. Antes de 1920, os principais opoñentes ideolóxicos do liberalismo eran o comunismo, o conservadorismo e o socialismo;^[21] O liberalismo enfrontouse entón a importantes desafíos ideolóxicos por parte do fascismo e o marxismo-leninismo como novos opoñentes. Durante o século XX, as ideas liberais estendéronse aínda máis, especialmente na Europa Occidental, xa que as democracias liberais resultaron vencedoras nas dúas guerras mundiais.^[22]

Os liberais buscaron e estableceron unha orde constitucional que valoraba importantes liberdades individuais, como a liberdade de expresión e a liberdade de asociación; un poder xudicial independente e xuízo con xurado público; e a abolición dos privilexios da aristocracia.^[15] As ondas posteriores de pensamento e loita liberais modernos estiveron fortemente influídas pola necesidade de ampliar os dereitos civís.^[23] Os liberais avogaron pola igualdade racial e de xénero no seu empeño por promover os dereitos civís, e os movementos polos dereitos civís mundiais do século XX lograron varios obxectivos cara a ambas as metas. Outros obxectivos a miúdo aceptados polos liberais son o sufraxio universal e o acceso universal á educación. En Europa e América do Norte, o establecemento do liberalismo social (a miúdo chamado simplemente liberalismo nos Estados Unidos) converteuse nun compoñente clave para a expansión do estado do benestar.^[24] Na actualidade, os partidos liberais seguen exercendo o poder e influíndo en todo o mundo. Os elementos fundamentais da sociedade contemporánea teñen raíces liberais. As primeiras ondas do liberalismo popularizaron o individualismo económico á vez que ampliaban o goberno constitucional e a autoridade parlamentaria.^[15]

1. ↑ "liberalismo: En xeral é a crenza de que o obxectivo da política é preservar os dereitos individuais e maximizar a liberdade de elección." Concise Oxford Dictionary of Politics, Iain McLean and Alistair McMillan, Third edition 2009, ISBN 978-0-19-920516-5.
2. ↑ ^{2,0 2,1} Dunn, John (1993). Western Political Theory in the Face of the Future. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43755-4. racionalismo político, hostilidade á autocracia, aversión cultural ao conservadurismo e á tradición en xeral, tolerancia e ... individualismo. 
3. ↑ "Facendo unha chiscadela á definición do comportamento altruísta de [[Robert Trivers]" (Trivers 1971, p. 35), Satoshi Kanazawa define o liberalismo (en contraposición ao conservadurismo) como "a preocupación xenuína polo benestar doutros xeneticamente non relacionados e a vontade de contribuír con maiores proporcións de recursos privados para o benestar desoutros..." (Kanazawa 2010, p. 38).
4. ↑ Hashemi, Nader (2009). Islam, Secularism, and Liberal Democracy: Toward a Democratic Theory for Muslim Societies. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-971751-4 – vía Google Books. A democracia liberal necesita unha forma de laicismo para sosterse 
5. ↑ Donohue, Kathleen G. (19 de decembro de 2003). Freedom from Want: American Liberalism and the Idea of the Consumer. New Studies in American Intellectual and Cultural History. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7426-0. Consultado o 29 de xuño do 2023 – vía Google Books. Tres deles -liberdade fronte ao medo, liberdade de expresión e liberdade relixiosa- son fundamentais para o liberalismo desde hai moito tempo. 
6. ↑ "The Economist, Volume 341, Issues 7995–7997". The Economist. 1996. Consultado o 29 de xuño do 2023 – vía Google Books. Os tres comparten a crenza na sociedade liberal tal e como se definiu anteriormente: unha sociedade que proporciona un goberno constitucional (gobernado pola lei, non polos homes) e liberdade de relixión, pensamento, expresión e interacción económica; unha sociedade na que ... . 
7. ↑ Wolin, Sheldon S. (2004). Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11977-9. Consultado o 29 de xuño do 2023 – vía Google Books. Entre os dereitos máis citados figuran a liberdade de expresión, de prensa, de reunión, de relixión, de propiedade e de procedemento. 
8. ↑ Firmage, Edwin Brown; Weiss, Bernard G.; Welch, John Woodland (1990). Religion and Law: Biblical-Judaic and Islamic Perspectives. Eisenbrauns. ISBN 978-0-931464-39-3. Consultado o 29 de xuño do 2023 – vía Google Books. Non é necesario expoñer os fundamentos e principios do liberalismo moderno, que fai fincapé nos valores da liberdade de conciencia e a liberdade relixiosa. 
9. ↑ Lalor, John Joseph (1883). Cyclopædia of Political Science, Political Economy, and of the Political History of the United States. Nabu Press. p. 760. Consultado o 29 de xuño do 2023. A democracia vincúlase a unha forma de goberno: o liberalismo, á liberdade e ás garantías de liberdade. Ambos poden coincidir; non son contraditorios, pero tampouco son idénticos nin están necesariamente relacionados. Na orde moral, o liberalismo é a liberdade de pensar, recoñecida e practicada. Este é o liberalismo primordial, xa que a liberdade de pensar é en si mesma a primeira e máis nobre das liberdades. O home non sería libre en ningún grao nin en ningunha esfera de acción, se non fose un ser pensante dotado de conciencia. A liberdade de culto, a liberdade de ensino e a liberdade de prensa son as liberdades que se derivan máis directamente da liberdade de pensar.. 
10. ↑ "Liberalism". Encyclopedia Britannica (en inglés). Consultado o 2021-06-16. 
11. ↑ ^{[2][4][5][6][7][8][9][10]}
12. ↑ Wright, Edmund, ed. (2006). The Desk Encyclopedia of World History. New York: Oxford University Press. p. 374. ISBN 978-0-7394-7809-7. 
13. ↑ Wolfe, p. 23.
14. ↑ Adams, p. 11.
15. ↑ ^{15,0 15,1 15,2} Gould, p. 3.
16. ↑ Locke, John. Second Treatise of Government. Toda a humanidade... sendo todos iguais e independentes, ninguén debe prexudicar a outro na súa vida, saúde, liberdade ou posesións... 
17. ↑ Kirchner, p. 3.
18. ↑ Pincus, Steven (2009). 1688: The First Modern Revolution. Yale University Press. ISBN 978-0-300-15605-8. Consultado o 29 de xuño do 2023. 
19. ↑ Zafirovski, Milan (2007). Liberal Modernity and Its Adversaries: Freedom, Liberalism and Anti-Liberalism in the 21st Century. Brill. p. 237. ISBN 978-90-04-16052-1 – vía Google Books. 
20. ↑ Eddy, Matthew Daniel (2017). "The Politics of Cognition: Liberalism and the Evolutionary Origins of Victorian Education". British Journal for the History of Science 50 (4). pp. 677–699. PMID 29019300. doi:10.1017/S0007087417000863. 
21. ↑ Koerner, Kirk F. (1985). Liberalism and Its Critics. Londres: Routledge. ISBN 978-0-429-27957-7 – vía Google Books. 
22. ↑ Conway, Martin (2014). "The Limits of an Anti-liberal Europe". En Gosewinkel, Dieter. Anti-liberal Europe: A Neglected Story of Europeanization. Berghahn Books. p. 184. ISBN 978-1-78238-426-7 – vía Google Books. O liberalismo, os valores liberais e as institucións liberais formaban parte integrante dese proceso de consolidación europea. Quince anos despois do final da segunda guerra mundial, a identidade liberal e democrática da Europa Occidental viuse reforzada en case todas partes pola definición de Occidente como un lugar de liberdade. Fronte á opresión do Leste comunista, polo lento desenvolvemento dunha maior comprensión do horror moral do nazismo e polo compromiso dos intelectuais e outras persoas cos novos Estados (e sistemas sociais e políticos) que xurdían no mundo non europeo do sur. 
23. ↑ Worell, p. 470.
24. ↑ "Liberalism in America: A Note for Europeans" Arquivado 2018-02-12 en Wayback Machine. by Arthur M. Schlesinger Jr. (1956) from: The Politics of Hope (Boston: Riverside Press, 1962). "Liberalism in the U.S. usage has little in common with the word as used in the politics of any other country, save possibly Britain."