Karbon monoksida

Karbon monoksida
Model bola dan batang karbon dioksida	Model isi ruang karbon monoksida
Nama
	Nama IUPAC pilihan Carbon monoxide; (karbon monoksida)
	Nama lain Karbon monooksida; Karbonus oksida; Karbon(II) oksida; Karbonil
Pengecam
No. Pendaftaran CAS	630-08-0 ;
Imej model 3D Jmol	Imej berinteraktif;
Rujukan Beilstein	3587264
ChEBI	CHEBI:17245 ;
ChemSpider	275 ;
ECHA InfoCard	100.010.118
Nombor EC	211-128-3;
Rujukan Gmelin	421
KEGG	D09706 ;
MeSH	Carbon+monoxide
PubChem CID	281;
Nombor RTECS	FG3500000;
UNII	7U1EE4V452 ;
Nombor PBB	1016
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID5027273 ;
	InChI InChI=1S/CO/c1-2 Key: UGFAIRIUMAVXCW-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/CO/c1-2 Key: UGFAIRIUMAVXCW-UHFFFAOYAT;
	SMILES [C-]#[O+];
Sifat
Formula kimia	CO
Jisim molar	28.010 g/mol
Rupa bentuk	gas tidak berwarna
Bau	tidak berbau
Ketumpatan	789 kg/m3, cecair; 1.250 kg/m3 pada 0 °C, 1 atm; 1.145 kg/m3 pada 25 °C, 1 atm
Takat lebur	−205.02 °C (−337.04 °F; 68.13 K)
Takat didih	−191.5 °C (−312.7 °F; 81.6 K)
Keterlarutan dalam air	27.6 mg/1 L (25 °C)
Keterlarutan	boleh larut dalam kloroform, asid asetik, etil asetat, etanol, ammonium hidroksida, benzena
Pemalar hukum Henry (kH)	1.04 atm-m3/mol
Indeks biasan (nD)	1.0003364
Momen dwikutub	0.122 D
Termokimia
Muatan haba tentu, C	29.1 J/K mol
Entropi molar; piawai So298	197.7 J·mol−1·K−1
Entalpi pembentukan; piawai (ΔfH⦵298)	−110.5 kJ·mol−1
Entalpi pembakaran; piawai (ΔcH⦵298)	−283.4 kJ/mol
Bahaya
Bahaya-bahaya utama	Beracun melalui sedutan
MSDS	ICSC 0023
Piktogram GHS
Perkataan isyarat GHS	Danger
Penyata bahaya GHS	H220, H331, H360, H372
Penyata pencegahan GHS	P201, P202, P210, P260, P261, P264, P270, P271, P281, P304+340, P308+313, P311, P314, P321, P377, P381, P403, P403+233, P405, P501
NFPA 704 (berlian api)	4 3 0
Takat kilat	−191 °C (−311.8 °F; 82.1 K)
Suhu; autopenyalaan	609 °C (1,128 °F; 882 K)
Had letupan	12.5–74.2%
	Dos maut (LD) atau kepekatan dos maut (LC)
LC50 (median kepekatan)	8636 ppm (tikus, 15 min) ; 5207 ppm (tikus, 30 min) ; 1784 ppm (tikus, 4 jam) ; 2414 ppm (tikus, 4 jam) ; 5647 ppm (tikus Belanda, 4 jam) ;
LCLo (paling rendah diketahui)	4000 ppm (manusia, 30 min) ; 5000 ppm (manusia, 5 min) ;
	NIOSH (Had pendedahan kesihatan AS):
PEL (Dibenarkan)	TWA 50 ppm (55 mg/m3)
REL (Disyorkan)	TWA 35 ppm (40 mg/m3) ; C 200 ppm (229 mg/m3) ;
IDLH (Bahaya serta-merta)	1200 ppm
Sebatian berkaitan
Anion lain	Karbon monosulfida
Kation lain	Silikon monoksida ; Germanium monoksida ; Tin(II) oksida ; Plumbum(II) oksida
Oksida karbon berkaitan	Karbon dioksida; Karbon suboksida; Oksokarbon
	Kecuali jika dinyatakan sebaliknya, data diberikan untuk bahan-bahan dalam keadaan piawainya (pada 25 °C [77 °F], 100 kPa).
	pengesahan (apa yang perlu: /?)
	Rujukan kotak info

Karbon monoksida ialah sejenis gas yang tidak berwarna, berbau dan berasa yang kurang padat sedikit daripada udara dengan formula kimia C O. Ia toksik kepada manusia dan haiwan apabila didapati dalam kepekatan tinggi, namun ia juga dihasilkan dalam jumlah yang sedikit dalam metabolisma haiwan biasa, dan dipercayai memiliki beberapa fungsi biologi biasa. Dalam atmosfera, keterdapatannya berbeza mengikut tempat, ia berjangka hayat pendek dan mempunyai peranan dalam penghasilan ozon paras bumi.

Karbon monoksida terdiri daripada satu atom karbon dan satu atom oksigen yang dihubungkan oleh ikatan ganda tiga yang terdiri daripada dua ikatan kovalen dan satu ikatan kovalen datif. Ia merupakan oksokarbon yang paling ringkas, dan bersifat isoelektronik dengan ion sianida dan molekul nitrogen. Dalam kompleks koordinasi, ligand karbon monoksida dinamakan karbonil.

Karbon monoksida dihasilkan daripada pengoksidaan separa sebatian yang mengandungi karbon; ia terhasil apabila jumlah oksigen tidak mencukupi untuk menghasilkan karbon dioksida (CO₂), seperti ketika mengendalikan dapur gas atau enjin pembakaran dalaman dalam ruang tertutup. Dengan kehadiran oksigen, dan mengambil kira kepekatan dalam atmosfera, karbon monoksida terbakar dengan api biru dan membentuk karbon dioksida.^[5] Gas batu arang yang digunakan secara meluas sebelum tahun 1960-an bagi pencahayaan dalam rumah, memasak, dan pemanasan mempunyai karbon monoksida sebagai bahagian bahan api yang penting. Sesetengah proses dalam teknologi moden seperi peleburan besi masih menghasilkan karbon monoksida sebagai bahan sampingan.^[6]

Di seluruh dunia, sumber terbesar karbon monoksida adalah daripada sumber semula jadi, kerana tindak balas fotokimia di troposfera yang menjana kira-kira 5 × 10¹² kilogram sebatian ini setahun.^[7] Sumber semula jadi CO lain termasuklah gunung berapi, kebakaran hutan dan bentuk-bentuk pembakaran lain.

Dalam biologi, karbon monoksida terhasil secara semula jadi oleh tindakan hem oksigenase 1 dan 2 pada hem daripada penguraian hemoglobin. Proses ini menghasilkan jumlah tertentu karboksihemoglobin dalam badan manusia biasa, walaupun mereka tidak bernafas sebarang karbon monoksida. Selepas laporan pertamapada tahun 1993 yang mengatakan bahawa karbon monoksida ialah pengutus saraf (neurotransmiter) biasa^[8]^[9] dan juga sebagai salah satu daripada tiga gas yang memodulat tindak balas radang dalam badan (dua yang lain ialah nitrik oksida dan hidrogen suldifa), karbon monoksida telah menerima banyak perhatian klinikal sebagai pengatur biologi. Dalam banyak tisu, ketiga-tiga gas ini diketahui bertindak sebagai antiradang, vasolidator, dan penggalak pertumbuhan neovaskular.^[10] Ujian klinikal jumlah kecil karbon monoksida sebagai ubat sedang dijalankan.

^ ^a ^b NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0105" (dalam bahasa Inggeris). National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
^ ^a ^b "Carbon monoxide". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Institut Kebangsaan untuk Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (NIOSH).
^ Richard, Pohanish (2012). Sittig's Handbook of Toxic and Hazardous Chemicals and Carcinogens (ed. 2). Elsevier. m/s. 572. ISBN 978-1-4377-7869-4. Dicapai pada 5 September 2015.
^ "Carbon Monoxide - CAMEO Chemicals". cameochemicals.noaa.gov. US NOAA Office of Response and Restoration.
^ Thompson, Mike. Carbon Monoxide – Molecule of the Month, Winchester College, UK.
^ Ayres, Robert U. and Ayres, Edward H. (2009). Crossing the Energy Divide: Moving from Fossil Fuel Dependence to a Clean-Energy Future. Wharton School Publishing. m/s. 36. ISBN 0-13-701544-5.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
^ Weinstock, B.; Niki, H. (1972). "Carbon Monoxide Balance in Nature". Science. 176 (4032): 290–2. Bibcode:1972Sci...176..290W. doi:10.1126/science.176.4032.290. PMID 5019781.
^ Verma, A; Hirsch, D.; Glatt, C.; Ronnett, G.; Snyder, S. (1993). "Carbon monoxide: A putative neural messenger". Science. 259 (5093): 381–4. Bibcode:1993Sci...259..381V. doi:10.1126/science.7678352. PMID 7678352.
^ Kolata, Gina (January 26, 1993). "Carbon Monoxide Gas Is Used by Brain Cells As a Neurotransmitter". The New York Times. Dicapai pada May 2, 2010.
^ Li, L; Hsu, A; Moore, PK (2009). "Actions and interactions of nitric oxide, carbon monoxide and hydrogen sulphide in the cardiovascular system and in inflammation—a tale of three gases!". Pharmacology & therapeutics. 123 (3): 386–400. doi:10.1016/j.pharmthera.2009.05.005. PMID 19486912.

[PGCH-1] NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0105" (dalam bahasa Inggeris). National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).

[IDLH-2] "Carbon monoxide". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Institut Kebangsaan untuk Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (NIOSH).

[3] Richard, Pohanish (2012). Sittig's Handbook of Toxic and Hazardous Chemicals and Carcinogens (ed. 2). Elsevier. m/s. 572. ISBN 978-1-4377-7869-4. Dicapai pada 5 September 2015.

[4] "Carbon Monoxide - CAMEO Chemicals". cameochemicals.noaa.gov. US NOAA Office of Response and Restoration.

[5] Thompson, Mike. Carbon Monoxide – Molecule of the Month, Winchester College, UK.

[6] Ayres, Robert U. and Ayres, Edward H. (2009). Crossing the Energy Divide: Moving from Fossil Fuel Dependence to a Clean-Energy Future. Wharton School Publishing. m/s. 36. ISBN 0-13-701544-5.CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[7] Weinstock, B.; Niki, H. (1972). "Carbon Monoxide Balance in Nature". Science. 176 (4032): 290–2. Bibcode:1972Sci...176..290W. doi:10.1126/science.176.4032.290. PMID 5019781.

[verma-8] Verma, A; Hirsch, D.; Glatt, C.; Ronnett, G.; Snyder, S. (1993). "Carbon monoxide: A putative neural messenger". Science. 259 (5093): 381–4. Bibcode:1993Sci...259..381V. doi:10.1126/science.7678352. PMID 7678352.

[nytimes.com-9] Kolata, Gina (January 26, 1993). "Carbon Monoxide Gas Is Used by Brain Cells As a Neurotransmitter". The New York Times. Dicapai pada May 2, 2010.

[Li2009-10] Li, L; Hsu, A; Moore, PK (2009). "Actions and interactions of nitric oxide, carbon monoxide and hydrogen sulphide in the cardiovascular system and in inflammation—a tale of three gases!". Pharmacology & therapeutics. 123 (3): 386–400. doi:10.1016/j.pharmthera.2009.05.005. PMID 19486912.

[1]

[3]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]