Collaboratie

Collaboratie is het samenwerken of heulen met de vijand. Het begrip is afgeleid van het Franse werkwoord collaborer, dat gewoon samenwerken betekent. In deze neutrale betekenis werd het voordien ook in het Nederlands gebruikt, maar vanaf de Tweede Wereldoorlog, toen een groot aantal Europese landen waren bezet door Duitse troepen, kreeg het de specifieke, negatieve betekenis van medewerking met de vijand.^[1] Personen die met de Duitse bezetter samenwerkten, worden aangeduid als 'collaborateurs' of in Vlaanderen ook wel als incivieken of – meer denigrerend – zwarten.

Collaboratie kon politieke, militaire of economische vormen aannemen, maar ook verklikking en verraad behoren ertoe.^[2] Het gaat dus om samenwerking met een (al dan niet buitenlandse) vijand, zich daarmee kerend tegen de eigen bevolking en overheid. Diverse wetsartikelen stellen dergelijke gedragingen als misdrijf strafbaar. Het tegengaan van collaboratie hing samen met het feit dat de nationale staten een verregaande loyaliteit van hun burgers eisten. In 1814 daarentegen, na de Franse tijd in Nederland, was samenwerking met de Fransen nauwelijks een probleem geweest.

1. ↑ Collaboratie in: M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs, Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 2003-2009. Gearchiveerd op 22 november 2022.
2. ↑ Steven Dhondt en Luc Huyse, Onverwerkt verleden. Collaboratie en repressie in België, 1942-1952, 1991, p. 193