Eigenrichting

Eigenrichting, (voor) eigen rechter spelen, het recht in eigen handen nemen, eigenhandig optreden of vigilantisme (van vigilante, Spaans en Portugees voor wachtpost of wachter, afgeleid van het Latijnse woord vigilans) is het eigenhandig vereffenen van een volgens de eigen mening bestaand geschil in het civiele recht, en in strafrechtelijke kwesties het zelf en in eigen naam bestraffen van mensen die als daders van overtredingen of misdrijven worden beschouwd. Dit gebeurt zonder dat er een (straf)rechtelijke procedure over de kwestie is gevoerd en zonder dat de persoon wettelijk bevoegd is zulke maatregelen te nemen.

Van het begrip bestaan uiteenlopende definities die een smal of breed palet aan maatschappelijke verschijnselen kunnen omvatten.^[1]

Van eigenrichting moeten vormen van eigenhandig handelen worden onderscheiden die onder omstandigheden wel zijn toegestaan, als bijvoorbeeld noodweer ter verdediging tegen een noodtoestand, of verweer tegen schendingen van de rechtsorde.

Iemand die zich bedient van eigenrichting wordt eigenrechter genoemd, dat begrip heeft geen officiële betekenis. Zo iemand negeert het rechtssysteem van een land en neemt het recht in eigen hand. De burger treedt bij daden van eigenrichting eigenhandig op als rechter en uitvoerder en schendt hiermee veelal het geweldsmonopolie dat in een democratische rechtstaat op basis van wetgeving bij de overheid is gelegd. Max Weber stelde in zijn boek Politik als Beruf dat dit geweldsmonopolie tot een van de wezenskenmerken van de soevereine staat behoort.

Eigenrichting kan worden bezien in verhouding tot verschillende rechtssystemen, zoals civiel-, bestuurs- of strafrecht op basis waarvan men tot verschillende uitwerkingen van eigenrichting kan komen als eigenstandige strafexecutie, rechtshandhaving en normstelling. Het verschilt per land of eigenrichting al of niet strafbaar is gesteld of voor onrechtmatig wordt gehouden.^[2] Eigenrichting wordt in een rechtsstaat als onwenselijk beschouwd, het is in België en Nederland onrechtmatig en onder omstandigheden strafbaar. In veel landen wordt het gezien als een misdaad. Veelal worden bij eigenrichting strafbare handelingen gepleegd zoals bedreiging, mishandeling, diefstal, doodslag, huisvredebreuk en wederrechtelijke vrijheidsberoving. Deze feiten kunnen individueel gepleegd worden, maar ook collectief, met een volksgericht of lynchpartij.

1. ↑ Ben Rovers, Van cohesie naar conflict - Een hypothese over ontwikkelingen in eigenrichting, Cahiers PolitiestudiesmJaargang 2017-2, nr. 43, p. 87-104, Maklu-Uitgevers, ISBN 978-90-466-0863-0
2. ↑ Ben Rovers, Van cohesie naar conflict - Een hypothese over ontwikkelingen in eigenrichting, Cahiers PolitiestudiesmJaargang 2017-2, nr. 43, p. 87-104, Maklu-Uitgevers, ISBN 978-90-466-0863-0