Engelandvaarder

Engelandvaarder is in Nederland de erenaam voor alle mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), na de capitulatie van de Nederlandse strijdkrachten op 15 mei 1940 en vóór de geallieerde invasie in Normandië op 6 juni 1944 (D-Day), uit bezet gebied wisten te ontsnappen met de bedoeling zich in Engeland of ander geallieerd gebied bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten om actief aan de strijd tegen de vijand (Duitsland, Italië, Japan) deel te nemen.

Al op 14 mei 1940, na de capitulatie van Nederland, maar voordat IJmuiden werd bezet door een Duitse strijdmacht, vertrokken twaalf mensen in een reddingsroeiboot naar Engeland. Onder hen waren zeker enige vrouwen, een Nederlandse soldaat, de 18-jarige van afkomst Duits-Joodse leerling metaalbewerking en machinetechniek Dieter Heidenheim uit Amstelveen en een jurist uit Berlijn. De groep vertrok vanuit een IJmuider haven richting Engeland. Na zes dagen zuidwestelijk roeien en dobberen zonder kennis van de zee, wind en stroming, zonder kompas, met weinig water en voedsel, werd de uitgeputte groep opgepikt door destroyer HMS Malmson van de Royal Navy die pal daarna werd getroffen door Duitse bommen, maar toch na twee uren varen de haven van Dover kon bereiken. Men arriveerde er op 20 mei 1940. Op 14 mei 1940 vertrok eveneens per boot de Joodse jongeman Joseph Zwalf uit de gemeente Velsen vanuit IJmuiden succesvol naar Engeland.^[bron?]

In juli 1940 ontsnapten drie Nederlanders vanuit bezet Nederland en staken met een twaalfvoetsjol de Noordzee over naar Engeland. Zij werden Engelandvaarders genoemd. Na hen zagen nog meer Nederlanders kans Engeland te bereiken, niet alleen rechtstreeks varend of door de lucht, maar ook over land, via neutrale landen als Zwitserland, Portugal, Spanje en Zweden.

Ruim 1700 Nederlandse mannen en vrouwen zijn, na veel moeilijkheden te hebben overwonnen, in Engeland of ander geallieerd gebied aangekomen. Van hen kwamen 332 bij de landmacht, 118 bij de luchtmacht, 397 bij de marine, 176 bij het KNIL, 164 bij de koopvaardij, 111 werden geheim agent en 129 kwamen bij de overheid in Londen.

Een groot aantal mannen en vrouwen is echter op weg naar Engeland omgekomen of werd gearresteerd. Enkelen werden gefusilleerd, de meesten werden naar een concentratiekamp afgevoerd. Sommigen slaagden erin daaruit te ontsnappen. Bram van der Stok, de succesvolste Nederlandse gevechtspiloot uit de Tweede Wereldoorlog, ontsnapte samen met Bodo Sandberg en vier andere Engelandvaarders uit het krijgsgevangenenkamp Stalag Luft III. Ze wisten de auto van de kampcommandant te stelen. Veel anderen vonden in een kamp de dood, slechts enkelen keerden na de bevrijding terug naar Nederland.