Fort Galle

Oude stad Galle en vestingwerken
Werelderfgoed cultuur
Land	Sri Lanka
Coördinaten	6° 2′ NB, 80° 13′ OL
UNESCO-regio	Azië en de Grote Oceaan
Criteria	iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	451
Inschrijving	1988 (12e sessie)
Kaart
UNESCO-werelderfgoedlijst

Fort Galle was een factorij in Galle in het zuiden van Sri Lanka. Fort Galle was een versterkte handelsnederzetting van de Vereenigde Oostindische Compagnie waar kooplieden en soldaten tijdelijk verbleven. Het fort met de vestingwerken maakt deel uit van het werelderfgoed.

Het fort staat op een vlak, rotsachtig uitsteeksel omringd met klippen op de zuidwestelijke hoek van Ceylon, slechts verbonden met de rest van het eiland door een smalle strook land. De Portugezen hadden hier in de 16de eeuw een muur met drie kleine bastions en twee poorten gebouwd die het schiereiland afsloot. Achter de muur bevond zich een stadje rond een kleine, halfronde natuurlijke haven met een fortje genaamd Fortaleza Santa Cruz. De zeezijde was verder niet beschermd.

In 1640 werd het veroverd door de Nederlanders, en werd de muur aanzienlijk versterkt tot een massief vestingwerk van meer dan 100 meter dik, zonder poorten en met drie zware pijlvormige bastions. Het Portugese bastion St. Jago werd het Zon bastion, St. Antonio werd Ster en het middelste bastion, Conceycao, werd Maan. Het fortaleza werd het Zwart bastion, of ook wel Zwarte Fort. Er tussen, rondom de haven, kwam een muur en in 1669 een nieuwe toegangspoort, waarop het wapen van de VOC werd aangebracht. Een paar jaar later werd deze opgenomen in een groot pakhuis dat een deel van de muur verving. Door de strook land aan de noordkant kwam een brede gracht, zodat de toegang tot het fort alleen nog bestond uit een weg langs de baai met aan beide kanten water. De weg liep langs het Zon bastion en de haven en kwam uit bij de poort.

Aan de zeezijde werd de vesting ook steeds verder uitgebreid met muren en kleine bastions, te beginnen met Akersloot en Aeolus, en later Klippenburg, Aurora, Vlaggeklip en Utrecht. Begin 18de eeuw werd het middelste bastion aan de landzijde, Maan, nog groter gemaakt en werden aan de westzijde de bastions Triton en Neptunus toegevoegd. Al deze werken bestaan nu nog, zij het in enigszins afgebrokkelde staat. Alle borstweringen zijn in de Britse tijd verwijderd om erop geplaatste kanonnen te kunnen laten draaien.^[1]

Zowel de muur als de bastions aan de zeezijde zijn veel minder sterk dan die aan de landzijde, omdat een aanval door houten zeilschepen vanuit zee veel gemakkelijker met kanonsvuur was af te slaan dan een aanval over land. De zee kon als natuurlijk verdedigingswerk worden gerekend. Met al deze uitbreidingen was het fort bijna even groot als dat van Colombo.

Binnen de muren groeide een koloniaal stadje, met een rechthoekig stratenpatroon, administratieve gebouwen, pakhuizen, kerkjes, woonhuizen, kazernegebouwen, een ziekenhuis en vanaf 1755 de Grote Kerk.

In 1796, toen Nederland door de Fransen was bezet, werd Galle, net als veel andere Nederlandse koloniale bezittingen, door de Britten overgenomen. Ze verplaatsten direct het VOC wapen op de poort naar de binnenkant, terwijl aan de buitenkant het Britse wapen met de leeuw en de eenhoorn werd aangebracht. In later tijden werd de strook land aan de voorzijde drooggelegd en werd een weg van het vasteland door een nieuwe poort geleid die dwars door de muur tussen het Zon en het Maan bastion geslagen werd. Op het Maan bastion werd in 1883 een klokkentoren gebouwd, net zoals men deed op andere Nederlandse forten zoals Matara en Negombo. Uit de Britse tijd dateren verder enkele grotere gebouwen, zoals de All Saints Church (1871), de Meeran Moskee (1904) en de vuurtoren bij bastion Utrecht (1938).

1. ↑ (en) W.A. Nelson (1984). The Dutch Forts of Sri Lanka: The military monuments of Ceylon. Cannongate. ISBN 0862410622.