Handelingen van Andreas

De Handelingen van Andreas is een apocrief geschrift van het Nieuwe Testament. De Handelingen van Andreas vormen samen met de Handelingen van Petrus, Johannes, Tomas en Paulus de vijf oudste en bekendste apocriefe Handelingen.

De tekst van de Handelingen van Andreas is in tientallen bewerkingen overgeleverd. Vrijwel alle daarvan bevatten slechts een deel van het verhaal. Er zijn op het vakgebied dan ook verschillende opvattingen over wat het oorspronkelijke verhaal van de handelingen bevat moet hebben. Dat heeft dan consequenties voor de reconstructie van de tekst van de handelingen. Er is een opvatting dat die oorspronkelijke tekst vooral betrekking gehad moet hebben op het martelaarschap van Andreas. De tweede opvatting is dat de oorspronkelijke tekst ook de reizen van Andreas voorafgaand aan zijn martelaarschap moet hebben bevat. De meeste moderne vertalingen gaan uit van een opvatting waarin de tekst van de handelingen vooral betrekking heeft op zijn activiteiten tijdens zijn verblijf in de Griekse stad Patras en waar hij ook gekruisigd zou zijn.

Tot diep in de twintigste eeuw was er ook een verschil van opvatting of een tekst die bekend staat als de Handelingen van Andreas en Mattias in de stad van de antropofagen oorspronkelijk deel uitmaakte van het oorspronkelijke werk. Dat was onder meer gebaseerd op een samenvatting van het verhaal van Gregorius van Tours (538-594) waarin beide teksten als onderdeel van een geheel werden beschouwd. Op het vakgebied van de eenentwintigste eeuw worden beide handelingen nu als afzonderlijk tot stand gekomen teksten beschouwd.

De meest gehanteerde datering voor de oorspronkelijke tekst is eind 2e eeuw. Een minderheid aan onderzoekers stelt begin 2e eeuw voor, een andere minderheid in de tweede helft van de 3e eeuw; geen onderzoeker dateert de Handelingen van Andreas in de eerste helft van de 3e eeuw.^[1]

Er is niets met enige zekerheid te zeggen over de plaats of regio van herkomst van de tekst. De auteur noemt zichzelf ook niet. Net als in andere apocriefe handelingen legt de tekst sterk de nadruk op een gewenste levenshouding die gekenmerkt wordt door ascese. Het lichamelijke wordt negatief benaderd. Net als in bijvoorbeeld de Handelingen van Tomas weigeren vrouwen van gezagsdragers na hun bekering verdere seksuele omgang met hun echtgenoot en net als in die handelingen heeft dat uiteindelijk de marteldood van de apostel tot gevolg.

1. ↑ Lanzillota (2004), p. 60–61.