Lipka-Tataren

Lipka-Tataren
vlag van de Lipka-Tataren
Totale bevolking	10.000-15.000
Verspreiding	Wit-Rusland: 7.300 (2009) Litouwen: 2.800 (2001) Polen: 1.916 (2011)
Taal	Witrussisch, Pools, Litouws
Geloof	soenni-islam
Verwante groepen	Krim-Tataren, Wolga-Tataren
Portaal    Landen & Volken

De Lipka-Tataren (ook: Litouwse Tataren, Poolse Tataren, Lipkowie, Lipcani of Muślimi) zijn een bevolkingsgroep van Tataarse afkomst die zich vanaf het begin van de 14e eeuw in het toenmalige Grootvorstendom Litouwen hadden gevestigd. De naam Lipka-Tataren is afgeleid van de Krim-Tataarse benaming Libķa/Lipķa voor Litouwen.

Hoewel er al voor hun bekering tot de islam Tataren die hun sjamanistische tradities wilden behouden zich in het toen nog heidense Litouwen vestigden, zijn het vooral nakomelingen van islamitische ruiters die aan het einde van de 14e eeuw door Vytautas de Grote werden uitgenodigd. Deze groep vestigde zich in het gebied rond Vilnius, Trakai, Grodno en Kaunas. Hun woongebied werd later deel van het Pools-Litouwse Gemenebest, en ligt tegenwoordig in het grensgebied van Polen, Litouwen en Wit-Rusland.

Terwijl ze vasthielden aan hun islamitische geloof lag hun trouw bij het christelijke Polen-Litouwen. Vanaf de Slag bij Tannenberg namen ze deel aan iedere belangrijke militaire campagne van Polen-Litouwen.

Diplomatieke correspondentie tussen Polen en het Krimkanaat vanaf de vroege 16e eeuw spreekt van het Pools-Litouwse Gemenebest als het "Land van de Polen en Lipkas". Vanaf de 17e eeuw wordt de benaming "Lipka-Tataren" in officiële documenten van het Gemenebest gebruikt.

De Lipka-Tataren waren oorspronkelijk en adellijke militaire kaste, later ook bekend voor hun kennis van ambachten, paarden en tuinbouw. Gedurende de eeuwen weerstonden ze assimilatie en behielden hun traditionele levenswijze. Hoewel ze gehecht bleven aan hun godsdienst verloren ze hun oorspronkelijke Turkse taal en namen het lokale Wit-Russische dialect aan, wat ze echter tot in de jaren 1930 met het Arabisch alfabet schreven. Met name de hogere adel sprak Pools, als de cultuurtaal van het gemenebest.

Cultureel onderscheidden de Lipka-Tataren zich van de meeste islamitische volkeren door de positie van de vrouwen, die altijd een grote mate van zelfstandigheid bezaten. Gemengd onderwijs was de regel, en de vrouwen waren niet gesluierd, afgezien van de huwelijksceremonie. Hoewel islamitisch behielden ze tradities en bijgeloven van hun nomadische verleden en namen ze gedurende hun zes eeuwen in christelijke landen vele christelijke elementen over.