Moedwil en misverstand

Moedwil en misverstand
Auteur(s)	Willem Frederik Hermans
Kaftontwerper	Fons Mertens, Jan Vermeulen
Land	Nederland
Taal	Nederlands
Genre	novelle, surrealisme
Uitgever	J.M. Meulenhoff
Uitgegeven	augustus 1948
Pagina's	136
Portaal    Literatuur

Moedwil en misverstand is de eerste verhalenbundel van de Nederlandse auteur Willem Frederik Hermans, in augustus 1948 verschenen bij J.M. Meulenhoff. In een periodiek was de bundel in 1947 aangekondigd onder de titel Praelogica. Op het laatste moment had de auteur ook Onheil op rubberkussens, een zinsnede uit 'Electrotherapie!', als titel overwogen.

De eerste druk bevatte zeven verhalen die in lengte variëren van enkele tot ongeveer dertig bladzijden en daarom zowel kort verhaal als novelle kunnen worden genoemd, met het in de tweede druk toegevoegde verhaal 'Atonale' als waarschijnlijk de bekendste. Ze spelen zich af op uiteenlopende locaties: 'Een ontvoogding' handelt over twee soldaten in het vreemdelingenlegioen in Syrië en Irak, 'Dokter Klondyke' beschrijft een ziektegeschiedenis in Amsterdam-West, 'Loo-Lee' speelt zich af in Almelo, 'Electrotherapie!' gaat over een zelfmoord in de Achterhoek, de titel 'Samen naar Oostende' spreekt voor zich en de veel bestudeerde novelle 'Atonale' speelt op een geheel fictief fabrieksterrein. De waardering liep sterk uiteen: sommige critici zagen niet veel meer in de bundel dan epigonisme van Jean-Paul Sartre, een enkeling wees op de grimmige humor.

Essayist Paul Rodenko wees op de zinvolle volgorde van de verhalen in de eerste druk: achter elkaar vormen zij het verhaal van een steeds verdergaande ontvoogding, waarbij de personages aanvankelijk onder een dominante vader verdrukt worden, maar zich in elk verhaal steeds meer ontplooien tot in het slotverhaal 'Het lek in de eeuwigheid' de zelfstandigheid bereikt is. Er bestaan enkele publicaties over de bundel als geheel, maar de meeste studies betreffen analyses van de individuele verhalen.

Aan latere drukken voegde de auteur in totaal vier verhalen toe, waarvan 'Ezelsoren' ruim twee bladzijden telt en het kortste verhaal uit het oeuvre is. Ook zette Hermans de verhalen op chronologische volgorde van ontstaan. De thema's van de verhalen zijn de drang zich aan een dominante figuur te ontworstelen, onvermogen om contact met anderen te leggen, ambitie die ontaard in zelfdestructie. De sfeer is in enkele verhalen, zoals 'Atonale' fantastisch of surrealistisch, waaraan de schrijfstijl met bizarre beeldspraak bijdraagt, terwijl in andere verhalen een gangbare werkelijkheidsillusie wordt aangehouden, bijvoorbeeld 'Dokter Klondyke'. In 'Elektrotherapie!' is sprake van een persiflage op het naturalisme. In 2006 werd de laatste versie van de bundel, die elf verhalen telt, opgenomen in deel 7 van de Volledige werken van de auteur, waarin de eerste drie verhalenbundels van de auteur verzameld zijn.