Oude Nabije Oosten

Het oude Nabije Oosten is het gebied met Mesopotamië, de Levant, Anatolië en Elam waar de eerste van de meerdere beschavingen zijn ontstaan. Soms worden ook het oude Egypte en Arabië hiertoe gerekend. Niet alleen geografisch zijn de grenzen vaag, ook chronologisch is dit het geval. De periode voorafgaand aan het oude Nabije Oosten was het neolithisch Nabije Oosten. Het ontstaan van het schrift markeert hier de overgang van prehistorie naar oudheid, al is dat een arbitraire grens en wordt deze periode soms ook wel betrokken bij het oude Nabije Oosten. Voor het einde van deze periode geldt ook een arbitraire grens. Soms wordt hiervoor 539 v.Chr. gekozen, het einde van de Nieuw-Babylonische dynastie, de laatste Babylonische dynastie van lokale afkomst. Ook de verovering van het Perzische rijk in 331 v.Chr. door Alexander de Grote wordt wel als eindpunt gekozen, zoals ook in dit artikel. Deze periode werd gevolgd door de hellenistische periode.

Binnen deze geschiedenis kan een onderscheid gemaakt worden tussen periodes van eerst stadstaten, vanaf de late bronstijd territoriale staten en vanaf het begin van het eerste millennium v.Chr. rijken. Bij de eerste beschavingen kon een enkele stadstaat domineren, maar de onderworpen steden hielden veelal hun eigen gebruiken en instellingen. Dat veranderde met de komst van de territoriale staten waarbij centralisatie sterk toenam en overal de gebruiken en instellingen van de overheerser werden ingevoerd. Met de komst van rijken werden meerdere staten binnen een systeem gebracht en werd een groot deel van het Nabije Oosten bestuurd door een enkele dynastie. Dit was echter geen unilineaire evolutie en periodes van grotere fragmentatie volgden dan ook regelmatig op periodes van centralisatie. Daarnaast sluit het bestaan van een groot rijk het bestaan van stadstaten en territoriale staten niet uit.