Paltsgraafschap aan de Rijn

Pfalzgrafschaft bei Rhein palatinatus rheni Land in het Heilige Roomse Rijk
1085 – 1803  →  →  →  →
Symbolen
(Details) (Details)
Kaart
Locatie van de Palts binnen het Heilige Roomse Rijk in 1618.
Algemene gegevens
Hoofdstad	Heidelberg (tot 1720) Mannheim
Bevolking	260.000 (1577) 70.000 (1675) 264.000 (1773) 323.000 (1792)
Talen	Duitse dialecten
Religie	Rooms-katholicisme, Calvinisme, Lutheranisme
Munteenheid	Rijnse Gulden (14e en 15e eeuw) Rijksdaalder
Politieke gegevens
Regeringsvorm	Wereldlijk Rijksvorstendom
Staatshoofd	Paltsgraaf en Keurvorst
Dynastie	Huis Wittelsbach (vanaf 1214)
Kreits	Keur-Rijnse,Boven-Rijnse en Beierse Kreits

Het paltsgraafschap aan de Rijn, de Keur-Palts of kortweg de Palts (Duits: kurfürst­liche Pfalzgraf­schaft bei Rhein (Kurpfalz), Latijn: palatinatus rheni) was een wereldlijk Rijksvorstendom in het Heilige Roomse Rijk. Het Paltsgraafschap ontstond in de hoge middeleeuwen en werd in 1803 opgedeeld. In de 13e eeuw werd de Palts een van de zeven keurvorstendommen in het Heilige Roomse Rijk, waardoor de paltsgraaf het recht had om mede de Rooms-Duitse koning te kiezen.

Het territorium van de Palts bestond uit verschillende niet-aaneengesloten gebieden aan beide zijden van de Rijn. In de loop van de geschiedenis werd het gebied regelmatig uitgebreid, maar veel gebieden gingen later weer verloren. Het politieke, economische en culturele centrum van het land lag rond de samenvloeiing van de Neckar en de Rijn. Hier lagen ook de oude hoofdstad Heidelberg en de latere hoofdstad Mannheim. Tussen 1329 en 1623 was ook de Opper-Palts, in het noorden van Beieren, een onderdeel van het keurvorstendom. In 1512 werd de Palts ingedeeld bij de Keur-Rijnse Kreits.

Als keurvorstendom was de Palts een van de invloedrijkste gebieden in het Heilige Roomse Rijk. De macht van de Palts bereikte een hoogtepunt tijdens de regering van Paltsgraaf Ruprecht als Rooms-koning (1400–1410). Het land bereikte zijn grootste territoriale omvang aan het einde van de 15e eeuw. In de late 16e en vroege 17e eeuw speelden de keurvorsten een grote rol als aanvoerders van de calvinistische vorsten in het Heilige Roomse Rijk. Tijdens de Dertigjarige Oorlog en de Negenjarige Oorlog werd het land verwoest en de bevolking gedecimeerd, waardoor de Palts zijn politieke betekenis verloor. Economisch was de Palts vooral bekend als wijnproducent.^[1]

1. ↑ Bij het schrijven van dit artikel is gebruikgemaakt van (de) A.Kohnle (2008): Kleine Geschichte der Kurpfalz, derde druk, G.Braun Buchverlag, Karlsruhe.