Uitzonderingsclausules in de Europese Unie

Een uitzonderingsclausule in de Europese Unie, ook uitstapmogelijkheid of opt-out genaamd, is een recht dat in de praktijk is ontstaan, waarbij een bepaalde lidstaat van de Unie, voorafgaand aan de ondertekening of ratificatie van een Verdrag dat de Unie betreft, de mogelijkheid bedingt niet aan alle onderdelen gebonden te zijn, of na inwerkingtreding van het verdrag te kunnen besluiten op vooraf afgesproken onderdelen niet gebonden te zijn. In het eerste geval kan ook een opt-inbepaling worden afgesproken. Alle lidstaten moeten instemmen met een van de verdragstekst tekst afwijkende regeling. De eerste uitzonderingsbepalingen werden in 1992 bedongen door Denemarken, als bijzondere voorwaarden om het oprichtingsverdrag van de Europese Unie, het Verdrag van Maastricht, te kunnen ratificeren. Deze uitzonderingen zijn vastgehouden in de Overeenkomst van Edinburgh.^[1]

Een uitzonderingsclausule kan door een lidstaat bedongen worden in de fase van onderhandeling met alle lidstaten over een nieuw verdrag of herziening ervan. Is op een bepaald beleidsterrein net een nieuw verdrag gesloten, zal er in de regel dus niet snel een nieuwe mogelijkheid voor onderhandeling over een uitzondering zijn.

1. ↑ Europese Raad Edingburgh 11-12 december 1992 | Conclusies van het Voorzitterschap Inleiding en Bijlage B