Very-long-baseline interferometry

Very-long-baseline interferometry (VLBI) betekent vrij vertaald interferometrie met zeer lange basis en is een type interferometrie dat gebruikt wordt in de astronomie.

Het is gebaseerd op gelijktijdig waarnemen van een object met meerdere radiotelescopen. De beelden van de telescopen worden dan samengesteld. Op deze manier wordt één telescoop gesimuleerd met een diameter gelijk aan de afstand van de twee uiterste telescopen: de zogenaamde basislijn. De gegevens van elke antenne worden voorzien van een tijdstempel van een lokale atoomklok en vervolgens opgeslagen op magneetband of harde schijf. Daarna worden deze gegevens gecorreleerd om één resulterend beeld te geven. In het Nederlands spreekt men daarom van synthese radiotelescoop.

De resolutie die met interferometrie kan verkregen worden is proportioneel met de frequentie waarop geobserveerd wordt en de lengte van de basislijn. Door deze VLBI-techniek kan deze basislijn veel groter zijn dan bij de klassieke interferometrie waarbij de antennes fysisch moeten verbonden zijn door middel van coaxkabels, golfpijpen, glasvezels of andere transmissielijnen. Op de hoogste frequentie is de bereikte resolutie enkele microboogseconden. VLBI is het meest bekend van het in beeld brengen van ver verwijderde radiobronnen, het traceren van satellieten en van toepassingen in de astronomie.

Daar de VLBI-techniek het tijdsverschil meet in de aankomst van radiogolven in verschillende antennes, kan de techniek ook omgekeerd gebruikt worden, namelijk om de rotatie van de aarde en de bewegingen van de tektonische platen te meten en om andere geodetische metingen uit te voeren. Dit vereist een groot aantal metingen van tijdsverschillen van verre bronnen met een globaal netwerk van antennes over een langere tijdspanne. Deze bronnen zijn meestal ver verwijderde quasars die als een vast coördinatenstelsel mogen beschouwd worden wegens hun zeer kleine eigenbeweging.