Voorkeurstem

Een voorkeurstem is bij verkiezingen van de volksvertegenwoordiging in België en Nederland de keus van een kiezer voor een kandidaat die niet op de nummer één van de kandidatenlijst van een politieke partij is opgesteld maar op een andere positie van dezelfde lijst. Gegeven het aantal zetels dat een partij heeft behaald, kunnen voorkeurstemmen beïnvloeden aan welke kandidaten deze zetels worden toegewezen. Anders gesteld kan de kiezer met een voorkeurstem de door de partij opgestelde volgorde van kandidaten de facto wijzigen.

Kiezers kunnen door het uitbrengen van een voorkeurstem aangeven dat ze liever een andere kandidaat in de volksvertegenwooordiging zien dan de volgorde zoals de partij heeft besloten. Om die reden worden er wel voorkeurstemacties gehouden om bij een kandidatenlijst gedomineerd door witte mannen van middelbare leeftijd ook andere mensen in het parlement te krijgen. Een voorbeeld is de actiegroep 'Stem op een vrouw'.^[1] Ook geven kiezers steeds vaker de voorkeur aan kandidaten met een regionale binding.^[2]

In België is het ook mogelijk om een lijststem uit te brengen die wordt verdeeld over de kandidatenlijst op basis van de rangorde. In Nederland is een stem op de lijsttrekker in feite een lijststem. Alle andere stemmen zijn voorkeurstemmen. De verdeling van zetels gebeurt op basis van het totale aantal stemmen op een partij, ongeacht voorkeurstemmen. Als een kandidaat op een niet-verkozen plaats meer dan een bepaald aantal procent van de kiesdeler haalt, komt deze in de volksvertegenwoordiging in plaats van een kandidaat op een verkiesbare plaats op de lijst.

1. ↑ Voor meer vrouwen in de politiek. Stem op een Vrouw. Geraadpleegd op 11 juni 2024.
2. ↑ vandeputte, samuel, Van Omtzigt tot Bouchallikht: met voorkeurstemmen de Kamer in. EWmagazine.nl (17 november 2023). Geraadpleegd op 11 juni 2024.