Arsen

Arsen

german ← arsen → selen
P ↑ As ↓ Sb 33 As
Wygląd
stalowoszary (arsen-α); żółty proszek (arsen-β)
Arsen-α
Widmo emisyjne arsenu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	arsen, As, 33 (łac. arsenicum)
Grupa, okres, blok	15, 4, p
Stopień utlenienia	±III, V
Właściwości metaliczne	półmetal
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	74,922 ± 0,001[a][5]
Stan skupienia	stały
Gęstość	5727 kg/m³
Temperatura topnienia	814 °C (36 atm)[1]
Temperatura wrzenia	614 °C (temperatura sublimacji)[1]
Numer CAS	7440-38-2
PubChem	5359596
Właściwości atomowe Promień • atomowy 115 (114) pm Konfiguracja elektronowa [Ar]4s23d104p3 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 5 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 2,18 2,20 Potencjały jonizacyjne I 947,0 kJ/mol II 1798 kJ/mol III 2735 kJ/mol
Właściwości fizyczne Punkt krytyczny 1400 °C[2] Ciepło parowania 34,76 kJ/mol Ciepło topnienia 369,9 kJ/mol Konduktywność 3,45×106 S/m Ciepło właściwe 330 J/(kg·K) Przewodność cieplna 50 W/(m·K) Układ krystalograficzny trygonalny Twardość • w skali Mohsa 3,5 Objętość molowa 12,95×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 73As {syn.} 80,3 dni w.e. 0,341 73Ge 74As {syn.} 17,78 dni w.e., β+ β− 2,562 1,353 74Ge 74Se 75As 100% stabilny izotop z 42 neutronami
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-09-29] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[3] Niebezpieczeństwo Zwroty H H301, H331, H410 Zwroty P P261, P273, P301+P310, P311, P501[6] NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[4] 0 4 0   Numer RTECS CG0525000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Arsen (As, łac. arsenicum) – pierwiastek chemiczny z grupy azotowców o właściwościach metaloidu. Arsen i jego związki są silnie trujące.

Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 2,5 ppm (zajmując 20. miejsce pod względem rozpowszechnienia wśród pierwiastków). Tworzy ponad 200 minerałów, z których najbardziej rozpowszechnione są: arsenopiryt, lelingit, aurypigment, realgar. Często towarzyszący także złożom siarczkowym innych metali, np. pirytom, chalkopirytom, galenie, blendzie cynkowej. W naturze arsen występuje również w stosunkowo dużej liczbie związków arsenoorganicznych. Są to np. kwas kakodylowy i inne kwasy arsenoorganiczne, organiczne pochodne arsyny, arsenowe analogi biocząsteczek, np. arsenobetaina lub arsenocholina.

Do naturalnych źródeł arsenu w przyrodzie zalicza się erupcje wulkanów (około 17 000 ton rocznie) oraz (w mniejszym stopniu) ługowanie arsenu ze skał osadowych i magmowych. Jako źródła antropogeniczne wymienia się: uboczną emisję w wyniku procesów wydobycia i hutnictwa rud metali nieżelaznych (około 61 000 ton rocznie), spalanie paliw kopalnianych (głównie węgla brunatnego i kamiennego).

Łączne wydobycie arsenu na świecie wynosi około 35 000 ton (w przeliczeniu na As₂O₃), z czego jedynie 3% stanowi czysty metal. Największymi jego wydobywcami są Chiny (około 50% światowego wydobycia) i Chile (25%). Metaliczny arsen uzyskuje się głównie na 2 sposoby: poprzez rozkład arsenopirytu lub lelingitu w temperaturze 650–700 °C; poprzez redukcję arszeniku węglem lub tlenkiem węgla.

Arsen ma dwie odmiany alotropowe:

• α – jest kruchym metalem, który matowieje w kontakcie z powietrzem i silnie reaguje z wodą;
• β – jest żółtym, bezpostaciowym proszkiem, dużo mniej reaktywnym od odmiany α.