Cesarstwo Nicejskie

Cesarstwo Rzymskie

Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων
Basileía tôn Rhōmaíōn

1204–1261
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Nicea, Nimfeo
Data powstania	1204
Data likwidacji	1261
Władca	Michał VIII Paleolog
Język urzędowy	grecki
Religia dominująca	prawosławie
Sytuacja na terenie Bizancjum po IV krucjacie
Położenie na mapie świata Cesarstwo Rzymskie
40°25′44″N 29°43′10″E/40,428889 29,719444
Multimedia w Wikimedia Commons

Cesarstwo Nicejskie – stosowana w historiografii nazwa państwa założonego w 1204 roku przez Teodora Laskarysa i jego popleczników na terenie Azji Mniejszej. Państwo to było jednym z państw-spadkobierców Cesarstwa Bizantyńskiego, które upadło po zdobyciu przez siły IV krucjaty Konstantynopola i powstaniu tam łacińskiej monarchii. Trzeba jednak zaznaczyć, iż określenie „nicejskie”, jak i samo „założenie państwa” są używane tylko umownie, podobnie jak określenie „bizantyńskie” czy „założenie” Cesarstwa Bizantyńskiego przez Konstantyna.

Dla władców cesarstwa, jego mieszkańców i dużej części ortodoksyjnych chrześcijan, jak i z czasem sąsiadów, było to po prostu Cesarstwo Rzymskie, tyle że „na uchodźstwie”^[1]. Głównym miastem nie był więc Konstantynopol, „Nowy Rzym”, a Nicea, od której pochodzi nazwa stosowana w historiografii. W mniemaniu swoim i dużej części współczesnych Teodorowi, Laskarys nie zakładał żadnego państwa. Wobec upadku dotychczasowej stolicy i abdykacji dotychczasowych władców, w celu ochrony państwowości rzymskiej i autorytetu cesarskiego po prostu przeniósł się do Nicei, gdzie koronowano go na cesarza. W swoich pretensjach Teodor nie był osamotniony, ale wagi jego roszczeniom dodawał fakt koronacji cesarskiej, dokonanej przez ortodoksyjnego patriarchę Konstantynopola (który na czas łacińskiej „okupacji” miasta basileusów, również rezydował w Nicei).

Po 1204 roku prawo do tytułu cesarza rzymskiego uzurpowało sobie kilku innych Rzymian (Greków) z pochodzenia. Najpoważniejszymi z nich byli władcy Epiru, których historia zna jako cesarzy Tesaloniki oraz władcy Cesarstwa Trapezuntu. To jednak Cesarstwo Nicei w 1261 roku ostatecznie odebrało łacinnikom Konstantynopol, przywróciło ortodoksyjny patriarchat i odbudowało silną pozycję państwa.