Concertino (forma muzyczna)

Ten artykuł dotyczy terminu muzycznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Concertino (niem. Konzertstück) – utwór muzyczny na instrument solowy z towarzyszeniem orkiestry, pochodna koncertu.

Nazwa jest włoskim zdrobnieniem słowa „koncert” (wł. concerto)^[1]  i oznacza miniaturyzację tej formy muzycznej^[2]. W Niemczech przyjęła się nazwa Konzertstück^[3] .

Jest rodzajem miniatury koncertowej^[3] , zapoczątkowanej w okresie wczesnego romantyzmu (ok. 1800)^[4]. Przyjmuje uproszczoną formę jedno- lub kilkuczęściową (zwykle graną bez przerw), z płynnymi zmianami tempa i charakteru utworu^[5] [4][6].

Najczęściej concertino nawiązuje do tradycyjnego koncertu, zachowując jego trzyczęściowy układ o charakterze repryzowym. Jest ono zwykle realizowane w znacznie okrojonej formie w stosunku do koncertu romantycznego w stylu brillant, ma także dużo prostszą i mniej sformalizowaną budowę wewnętrzną^[7][4]. W swojej formie concertino wraca do pierwotnego sposobu koncertowania, opartego na dialogu instrumentu solowego z orkiestrą, niekiedy nawet przy użyciu krótkich fraz, jak w Concertino na fortepian i orkiestrę (1925) Arthura Honeggera^[7].

Najbardziej znane concertina z epoki romantyzmu to m.in. Concertino Es-dur na klarnet i orkiestrę, op. 26 (1811) i Konzertstück na fortepian i orkiestrę (1821) oba Carla Marii von Webera oraz Konzertstück für Klavier und Orchester G-dur, op. 92 (Introduction und Allegro appassionato) (1849) Roberta Schumanna^{[3] [5] [4]}. Jako forma muzyczna concertino stało się ponownie modne od lat 30. XX wieku, czego przykładem może być Konzertstück na trautonium i orkiestrę smyczkową (1931) Paula Hindemitha oraz Concertino de printemps na skrzypce i orkiestrę, op. 135 (1934) Dariusa Milhauda^[a][3] .