Back Афашизм Abkhazian Fascisme Afrikaans Faschismus ALS ፋሺዝም Amharic Faixismo AN Gilmrǣd ANG फ़ासीवाद ANP فاشية Arabic فاشيه ARZ Fascismu AST

Faszyzm

Fasces – jeden z popularnych symboli faszystowskich

Faszyzm (wł. fascismo, od łac. fasces „wiązki, rózgi liktorskie” i wł. fascio „wiązka, związek”) – skrajnie prawicowa[1] doktryna polityczna powstała w okresie międzywojennym w Królestwie Włoch, sprzeciwiająca się demokracji parlamentarnej, głosząca kult państwa (statolatrię, totalitarne silne przywództwo, terror państwowy i solidaryzm społeczny)[2][3][4]. Faszyzm podkreślał wrogość wobec zarówno liberalizmu, jak i komunizmu[5]. Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. XX wieku, zwłaszcza narodowego socjalizmu w Niemczech oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich (neofaszyzm i postfaszyzm)[6][7][8][9][10].

Następujące elementy są najczęściej wymieniane jako integralne części faszyzmu: nacjonalizm, etatyzm, militaryzm, imperializm, totalitaryzm, antykapitalizm, antykomunizm, korporacjonizm, populizm, kolektywizm oraz opozycja do politycznego i ekonomicznego liberalizmu[11][12][13][14][15][16][17][18].

Historyk Roger Eatwell wymienia cztery aspekty istotne w ideologii faszyzmu:

  1. Plan zmiany natury ludzkiej i stworzenia lepszego społeczeństwa.
  2. Naród lub rasa jako siły organizujące ewolucję i postęp.
  3. Krytyka kapitalizmu, liberalizmu i socjalizmu jako systemów rozbijających lub osłabiających wspólnotę.
  4. Wpajanie ludzkim umysłom faszystowskich wartości poprzez media i propagandę[18].

Wciąż dyskusyjna jest kwestia pokrewieństwa pomiędzy faszyzmem włoskim a reżimami totalitarnymi zainspirowanymi włoskim przykładem.

  1. ↑ M. Bankowicz, Lewicowość i socjalizm w doktrynie narodowego socjalizmu, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, 33, 2011, s. 341. Cyt: „Narodowy socjalizm, tak jak faszyzm, był i niezmiennie jest traktowany przez główny nurt historiografii światowej jako zjawisko sytuujące się na skrajnej prawicy zarówno w sensie ideologicznym, jak i czysto politycznym”.
  2. ↑ faszyzm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-08-16].
  3. ↑ Fascism [online], Holocaust Encyclopedia [dostęp 2023-12-19].
  4. ↑ Right Ideology [online], Britannica [dostęp 2023-12-19].
  5. ↑ Faszyzm [online], Onet WIEM [dostęp 2016-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-16].
  6. ↑ M. Duda, Przestępstwa z nienawiści. Studium prawnokarne i kryminologiczne, 2016, s. 32.
  7. ↑ M. Zafirovski, The Enlightenment and Its Effects on Modern Society, 2010, s. 299.
  8. ↑ I. Kershaw, Hitler, the Germans, and the Final Solution, 2008, s. 345.
  9. ↑ S.J. Lee, Hitler and Nazi Germany, 2013, s. 5.
  10. ↑ D.A. Snow, H. Kriesi, S.A. Soule, The Blackwell Companion to Social Movements, 2004, s. 369.
  11. ↑ Paxton, Robert O. 2004. The Anatomy of Fascism. New York: Alfred A. Knopf, ISBN 1-4000-4094-9.
  12. ↑ Payne, Stanley G. 1995. A History of Fascism, 1914–45. Madison, Wisc.: University of Wisconsin Press ISBN 0-299-14874-2.
  13. ↑ „Populism,” See: Fritzsche, P. 1990. Rehearsals for Fascism: Populism and political mobilization in Weimar Germany. New York: Oxford Univ. Press.
  14. ↑ collectivism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2007-12-28], Cytat: Collectivism has found varying degrees of expression in the 20th century in such movements as socialism, communism, and fascism. (ang.).
  15. ↑ Grant, Moyra. Key Ideas in Politics. Nelson Thomas 2003. strona 21; De Grand, Alexander. Italian Fascism: Its Origins and Development. U of Nebraska Press. strona 147 „Nationalism, statism, and authoritarianism culminated in the cult of the Duce. Finally, collectivism was important...Despite general agreement on these four themes, it was hard to formulate a definition of fascism...”.
  16. ↑ Griffin, Roger. 1991. The Nature of Fascism. New York: St. Martin’s Press. strona 26: „Fascism is a genus of political ideology whose mythic core in its various permutations is a palingenetic form of populist ultra-nationalism”.
  17. ↑ Nolte, Ernst The Three Faces Of Fascism: Action Française, Italian Fascism National Socialism, translated from the German by Leila Vennewitz, London: Weidenfeld and Nicolson, 1965.
  18. ↑ a b Eatwell, Roger. 1996.Fascism: A History. New York: Allen Lane.

Rich TVX News Network Site

Rich TVX News Network Info

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search