Fatymidzi

Fatymidzi, arab. الفاطميون – ismailicka dynastia kalifów panująca w Północnej Afryce w latach 909–1171^[1].

Fatymidzi wywodzili swoje pochodzenie od Fatimy i Alego, jednak przedstawiana przez nich genealogia była powszechnie kwestionowana. W źródłach pojawiają się po raz pierwszy w IX wieku jako przywódcy ismailickiego ruchu, działający w imieniu ukrytego imama Muhammada ibn Isma’ila, którego przyjście jako mahdiego mieli przygotować. Abd Allah al-Mahdi (909–934), właściwy założyciel dynastii Fatymidów, przypisał sobie samemu tytuł mahdiego i założył konkurencyjny w stosunku do abbasydzkiego kalifat na terenie Ifrikijji. Ubocznym skutkiem tej zmiany ideologicznej było wyodrębnienie się w ramach ruchu ismailickiego karmatów, którzy nie uznawali mesjanistycznych pretensji Fatymidów. Następcom Abd Allaha udało się zdominować Maghreb, a w roku 969 Al-Mu’izz (953–975) zdobył także Egipt, co doprowadziło do przeniesienia tam siedziby dynastii i stopniowego zerwania więzów z Maghrebem. Szczyt powodzenia Fatymidzi osiągnęli w roku 1059, kiedy przez krótki czas ich władza była uznawana w samym Bagdadzie. Abbasydów uratowali jednak sunniccy Turcy Seldżuccy, którzy odbili Bagdad, a następnie zagarnęli posiadłości Fatymidów w Syrii i Palestynie. Za panowania Al-Mustansira (1036–1094) Fatymidzi pogrążyli się w kryzysie wewnętrznym, który doprowadził do przejścia rzeczywistej władzy w państwie w ręce kolejnych wezyrów. Jednocześnie kolejne kryzysy dynastyczne doprowadziły do wyodrębnienia się wśród ismailitów nieuznających władzy Fatymidów nizarytów i tajjibitów. Zagrożeni przez krzyżowców ostatni Fatymidzi zwrócili się o wsparcie do sunnickiego władcy Syrii Nur ad-Dina (1146–1174). Jednak przysłany przez niego dowódca, Saladyn, wykorzystał słabość dynastii do jej obalenia i przywrócenia panowania sunnizmu w Egipcie w roku 1171.