Gall Anonim

Gall Anonim (łac. Gallus Anonimus) lub Anonim, tak zwany Gall (ur. w XI w., zm. po 1116) – anonimowy autor Kroniki polskiej. Mimo cudzoziemskiego pochodzenia uważany jest za pierwszego polskiego kronikarza. Określenie Gall Anonim wynika z tradycji literackiej sięgającej XVI wieku oraz niepisanej umowy nowożytnych badaczy. Część współczesnych uczonych jest zdania, że bardziej poprawny jest termin Anonim, tak zwany Gall^[1].

Od XVI wieku historycy starali się ustalić imię autora XII-wiecznej Kroniki polskiej, miejsce jego pochodzenia i środowisko, z którego się wywodził oraz datę jego przybycia do Polski^[2]. Każde kolejne pokolenie badaczy zajmujących się wczesną historią Polski stawiało podobne pytania. Odpowiedzi opierają się wyłącznie na poszlakach i nie mogą rościć sobie prawa do pewności^[3]. Tożsamość autora Kroniki jest uważana za kwestię homerycką polskiej historii i literatury^[4]. Niemal każdy, kto zajmował się dziejami kraju i piśmiennictwem polskim, miał w tej sprawie własne zdanie. Wynika to z powszechnego uznania Kroniki za pierwsze dzieło literatury polskiej, a także z jej treści, którą stanowią najstarsze dzieje Polski, jej rozmiaru, artystycznej formy oraz wpływu jaki miała przez stulecia na piśmiennictwo i kulturę^[5]. Badacze spoza Polski uważają Anonima za autora jednego z najcenniejszych tekstów, jaki powstał w średniowiecznej Europie Środkowej^[6].

Sformułowano wiele hipotez o pochodzeniu Anonima z różnych stron Europy^[7]. W XIX wieku najpopularniejszy był pogląd, że pochodził z północnej Francji – pogranicza Walonii i Flandrii. W XX wieku przeważała hipoteza, że jego korzeni trzeba szukać bardziej na południu Francji – w prowansalskim St. Gilles (skąd miał udać się na Węgry) lub w okolicach Orleanu i Tours^[8]. Na początku XXI wieku pojawiły się argumenty jakoby Anonim pochodził z północnych Włoch lub Dalmacji i był najprawdopodobniej Wenecjaninem^[9][7]. Dowodzą tej hipotezy rozmaitego rodzaju podobieństwa faktograficzne, stylistyczne i leksykograficzne z Historią o translacji św. Mikołaja Wielkiego autorstwa Mnicha z Lido^[10].

Rozbieżność sądów o pochodzeniu i życiu Anonima – z postępem badań naukowych – zamiast zmniejszyć się, jeszcze bardziej się pogłębiła. W XXI wieku wydano wiele obszernych monografii, napisanych przez wybitnych specjalistów, w których wysunięto zupełnie nowe propozycje. Również wcześniej sformułowane hipotezy zyskały w najnowszych badaniach dodatkowe argumenty. Dużą nadzieję naukowcy pokładają w porównawczych analizach komputerowych tekstów średniowiecznych, niekiedy przynoszących zaskakujące rezultaty^[7].