Hymny homeryckie

Hymny homeryckie

Ὁμηρικοὶ ὕμνοι

Tematyka	religijne
Typ utworu	hymn
Data powstania	VII w. p.n.e.
Wydanie oryginalne
Język	starogrecki

Hymny homeryckie – zbiór pisanych heksametrem hymnów skierowanych do poszczególnych bogów greckich, które tradycja starożytna wiązała z postacią Homera. Zachowany do czasów współczesnych zbiór liczy 33 hymny.

Większa część badaczy (m.in. Clay) jest zdania że były to hymny epickie, a nie sakralne. Prawdopodobnie w większości były to proojmia, czyli wstępy do większych przemów. Zabiegu takiego użył m.in. Hezjod w Theogoni, rozpoczynając ją hymnem do Muz. Z drugiej strony Hymn do Hermesa (4) jest dłuższy od niektórych ksiąg Iliady i Odysei, nie mógł więc pełnić funkcji proojmionu. W strukturze Hymnów homeryckich dominuje charakterystyczny podział na 3 części: określenie adresata i tematu utworu, ilustracja wybranej opowieści, część salutacyjna/błagalna. Krótsze hymny stanowią inwokacje do danego bóstwa i wyliczenie jego zasług i tytułów, dłuższe zaś mają formę epickiej opowieści o zdarzeniach z życia któregoś z bogów^[1].

W III księdze Wojny peloponeskiej Tukidydes zacytował Hymn do Apollona (3), przypisując jego autorstwo Homerowi. Po raz pierwszy o zbiorze hymnów przypisywanych Homerowi wspomnieli jednak dopiero w I wieku p.n.e. Filodemos z Gadary i Diodor Sycylijski. Uczeni aleksandryjscy w okresie hellenistycznym wykluczyli zdecydowanie rzekome autorstwo hymnów, jednak mimo to określenie „homeryckie” przetrwało w powszechnej świadomości chociażby ze względu na podobieństwo stylu, a wielu pisarzy takich jak Pauzaniasz nadal było przekonanych że jest to dzieło Homera. Najprawdopodobniej są one dziełem anonimowych jońskich rapsodów, wzorujących się na stylu Homera^[1].

Hymny homeryckie zachowały się w 30 średniowiecznych rękopisach, gdzie zazwyczaj zamieszczano je razem z Hymnami Kallimacha, Hymnami orfickimi oraz Hymnami Proklosa. Natomiast fragmenty zachowane na papirusach są bardzo skąpe. Duże znaczenie miał odnaleziony w 1777 roku w Moskwie rękopis M, który jako jedyny zawiera Hymn do Demeter (2) i Hymn do Dionizosa (1).

Ostateczny zbiór Hymnów homeryckich powstał w okresie hellenistycznym, kiedy to uczeni aleksandryjscy wyłączyli z dzieł przypisywanych Homerowi apokryfy, tym samym zbierając je w oddzielną kolekcję. Samo określenie "homeryckie" zostało wprowadzone przez anonimowego ich kompilatora. Czas powstania poszczególnych hymnów jest nieznany, rozciągany na okres 750-500 p.n.e.^[1] Zazwyczaj za najstarsze trzy uważa się Hymn do Afrodyty (5) – ok. 675 p.n.e., część delijską Hymnu do Apollona (3) – ok. 660 p.n.e. i Hymn do Demeter (2) – ok. 640 p.n.e., natomiast część pytyjska Hymnu do Apollona datowana jest na ok. 585 p.n.e. Datacja ta, wprowadzona przez Richarda Jankę, budzi jednak wątpliwości a ciekawym przykładem jest Hymn do Aresa (8), w stosunku do którego uczeni zgadzają się, że jest on najmłodszym w zbiorze, ale wyznaczane ramy czasowe rozciągają się na kilka stuleci.

Bilingwiczną edycję (tekst oryginalny i polskie tłumaczenie) hymnów homeryckich wydał Włodzimierz Appel w 2001 roku^[2]. Sześć lat później, w ramach serii Biblioteka Antyczna, autor ten opublikował w ramach jednego tomu zbiór dziewięciu antycznych żywotów Homera oraz tłumaczenia: hymnów homeryckich (wydanie II), Głuptaka, Kerkopów, Chichotek, Wojny mysio-łasiczej i Wojny mysio-żabiej^[3].