Kultura przeworska

Kultura przeworska daw. kultura wenedzka – kultura archeologiczna epoki żelaza rozwijająca się między III w. p.n.e. a V w. n.e. na terenach obecnej Polski oraz zachodniej Ukrainy. Dawniej zwana kulturą wenedzką lub grupą przeworską kultury grobów jamowych. Kultura przeworska zastąpiła na znacznej części swojego terytorium wcześniejszą kulturę pomorską.

Rekonstrukcja typowej architektury ziem krakowskich w II wieku n.e. Chata szachulcowa.

Znaleziska kultury przeworskiej z II wieku n.e. z okresu wpływów rzymskich, odnalezione w okolicach Bielska-Białej.

Rekonstrukcja ubioru wandalskiej kobiety i wojownika z Karpat Zewnętrznych i Beskidu Zachodniego z II-III wieku. Kultura przeworska.

Wandalska ceramika pogrzebowa z Karpat Zewnętrznych i Beskidów Zachodnich z II-III wieku n.e.

Wandalski grób ciałopalny z II wieku n.e.

Dominuje pogląd o związku Wandalów z kulturą przeworską^[1]^[2]^[3]^[4]^[5], jednak na wcześniejszym etapie dziejów badań archeologicznych, od okresu międzywojennego, istniała pewna rozbieżność opinii^[6]. Obrońcy hipotezy o wczesnym rozwoju Słowian na obecnych ziemiach polskich wskazywali na łączność kultur: przeworskiej i łużyckiej. Zauważali także pochodzenie z tych regionów najwcześniej potwierdzonych plemion słowiańskich. Jeszcze inni badacze przychylali się ku mieszanemu (germańsko-słowiańskiemu) charakterowi kultury przeworskiej^[6].

Istotny przełom w badaniach nad kulturą przeworską przyniosły prowadzone od lat 80. XX wieku prace badawcze, które w istotny sposób wzbogaciły zasób źródeł i studiów^[7]^[8]^[9].

↑ Przegląd archeologiczny. t. 40-41, 1992, str. 66-67 "konfrontacja danych archeologicznych ze źródłami pozwala stwierdzić, że gros terytorium przeworskiego zasiedlali wschodniogermańscy Wandalowie"
↑ Jerzy Strzelczyk, Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 2005, s. 49.
↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom I: Prehistoria, praca zbiorowe, opracowanie naukowe prof. dr hab. Janusz K. Kozłowski, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999, s. 420.
↑ Bartosz Kontny, Uzbrojenie kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich i początkach okresu wędrówek ludów, w: Wandalowie. Strażnicy bursztynowego szlaku, red. J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber, Lublin-Warszawa 2004, s. 143
↑ Tadeusz Makiewicz, "W sprawie aktualnego stanu badań nad problemem kontynuacji kulturowej pomiędzy starożytnością a wczesnym średniowieczem w Polsce. Punkt widzenia autochtonisty.", Slavia Antiqua, T. 48,2005, s. 9-15.
↑ ^a ^b J. P. Mallory: Przeworsk culture. W: J. P. Mallory, D. Adams: Encyclopedia Of Indo-European Culture. Routledge, 1997, s. 470. ISBN 1-884964-98-2.
↑ Ludność kultury przeworskiej składała się przede wszystkim z Wandalów, ale też najpewniej Lugiów, którzy kilka wieków wcześniej utworzyli silny organizm, przyczyniając się do ukształtowania kultury przeworskiej. Autor: Magdalena Mączyńska. Ziemie w dorzeczu Odry i Wisły w III i IV w. po Chr. s. Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Uniwersytet Warszawski, Narodowe Centrum Nauki, Warszawa-Szczecin 2017 s. 36. UW ISBN 978-83-61376-47-7, MNS ISBN 978-83-63365-58-5
↑ Dziś, dzięki ustaleniom takich badaczy jak profesorowie Kazimierz Godłowski, Jerzy Kolendo czy Michał Janusz Parczewski, wiemy już, że prasłowiański Biskupin to naukowa legenda oraz że w pierwszej połowie I tysiąclecia po Chr. obszary między Odrą a Wisłą zamieszkiwały społeczności germańskie, a Słowianie pojawili się tam wraz z początkami wczesnego średniowiecza. Źródło: Aleksander Bursche Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Uniwersytet Warszawski, Narodowe Centrum Nauki, Warszawa-Szczecin 2017 s. 8. UW ISBN 978-83-61376-47-7, MNS ISBN 978-83-63365-58-5
↑ Najstarszych siedzib Słowian należy szukać na wschodzie Europy, a ich obecności na ziemiach pomiędzy Odrą a Bugiem nie da się określić wcześniej niż na początek VI wieku Źródło: Andrzej Kokowski Cień Światowita w: Cień Światowita, czyli pięć głosów w sprawie etnogenezy Słowian, pod redakcją Andrzeja Kokowskiego, opinia prof. dr hab. Jerzy Okulicz-Kozaryn, 2002, s. 10.

[1] Przegląd archeologiczny. t. 40-41, 1992, str. 66-67 "konfrontacja danych archeologicznych ze źródłami pozwala stwierdzić, że gros terytorium przeworskiego zasiedlali wschodniogermańscy Wandalowie"

[2] Jerzy Strzelczyk, Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 2005, s. 49.

[3] Encyklopedia historyczna świata. Tom I: Prehistoria, praca zbiorowe, opracowanie naukowe prof. dr hab. Janusz K. Kozłowski, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999, s. 420.

[4] Bartosz Kontny, Uzbrojenie kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich i początkach okresu wędrówek ludów, w: Wandalowie. Strażnicy bursztynowego szlaku, red. J. Andrzejowski, A. Kokowski, Ch. Leiber, Lublin-Warszawa 2004, s. 143

[5] Tadeusz Makiewicz, "W sprawie aktualnego stanu badań nad problemem kontynuacji kulturowej pomiędzy starożytnością a wczesnym średniowieczem w Polsce. Punkt widzenia autochtonisty.", Slavia Antiqua, T. 48,2005, s. 9-15.

[:0-6] J. P. Mallory: Przeworsk culture. W: J. P. Mallory, D. Adams: Encyclopedia Of Indo-European Culture. Routledge, 1997, s. 470. ISBN 1-884964-98-2.

[7] Ludność kultury przeworskiej składała się przede wszystkim z Wandalów, ale też najpewniej Lugiów, którzy kilka wieków wcześniej utworzyli silny organizm, przyczyniając się do ukształtowania kultury przeworskiej. Autor: Magdalena Mączyńska. Ziemie w dorzeczu Odry i Wisły w III i IV w. po Chr. s. Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Uniwersytet Warszawski, Narodowe Centrum Nauki, Warszawa-Szczecin 2017 s. 36. UW ISBN 978-83-61376-47-7, MNS ISBN 978-83-63365-58-5

[8] Dziś, dzięki ustaleniom takich badaczy jak profesorowie Kazimierz Godłowski, Jerzy Kolendo czy Michał Janusz Parczewski, wiemy już, że prasłowiański Biskupin to naukowa legenda oraz że w pierwszej połowie I tysiąclecia po Chr. obszary między Odrą a Wisłą zamieszkiwały społeczności germańskie, a Słowianie pojawili się tam wraz z początkami wczesnego średniowiecza. Źródło: Aleksander Bursche Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, Uniwersytet Warszawski, Narodowe Centrum Nauki, Warszawa-Szczecin 2017 s. 8. UW ISBN 978-83-61376-47-7, MNS ISBN 978-83-63365-58-5

[9] Najstarszych siedzib Słowian należy szukać na wschodzie Europy, a ich obecności na ziemiach pomiędzy Odrą a Bugiem nie da się określić wcześniej niż na początek VI wieku Źródło: Andrzej Kokowski Cień Światowita w: Cień Światowita, czyli pięć głosów w sprawie etnogenezy Słowian, pod redakcją Andrzeja Kokowskiego, opinia prof. dr hab. Jerzy Okulicz-Kozaryn, 2002, s. 10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]