Neoliberalizm

Neoliberalizm (ang. neoliberalism) – wieloznaczne określenie mające opisywać nurty w historii myśli ekonomicznej, które łączy popieranie różnorako rozumianego wolnorynkowego liberalizmu.

Współcześnie pojęcie to – w oderwaniu od jego pierwotnego historycznego kontekstu – funkcjonuje głównie jako ogólne, pejoratywne określenie polityki postrzeganej jako nadmiernie leseferystyczna, mająca zaniedbywać dobro społeczeństwa z powodu bezwzględnej nieufności wobec zawodności państwa i przez dążenie do masowej prywatyzacji, deregulacji, zaciskania pasa wydatków publicznych, redukcji podatków oraz minimalizacji ingerencji politycznych w gospodarkę. Oryginalnie, idea neoliberalizmu została sformułowana głównie w okresie 1920–1960 w odpowiedzi na identyczne obawy o ówczesną kondycję „nadmiernie leseferystycznego” liberalizmu i narastanie znaczenia totalitaryzmów oraz gospodarek planowych, jako nowa, pragmatyczna i pluralistyczna wizja liberalizmu troszczącego się o sprawiedliwość społeczną oraz równość szans przy obronie ogólnie kapitalistycznej organizacji gospodarki^[1][2][3].

Pierwotna definicja – bardziej precyzyjna, choć także zróżnicowana wewnętrznie – była rozwijana przez niewielką, ale szeroką i wpływową koalicję ekonomistów i polityków, którzy ostatecznie zdecydowali się jednak używać do samoidentyfikacji innych nazw, takich jak ordoliberalizm, społeczna gospodarka rynkowa, liberalizm klasyczny i libertarianizm. Nowe, bardziej wieloznaczne rozumienie pojęcia wyłoniło się po latach 1980., głównie w kontekście przemian politycznych i ekonomicznych w krajach Ameryki Południowej, a potem rządów R. Reagana w USA (reaganomika) i M. Thatcher w Wielkiej Brytanii (taczeryzm), gdy termin „neoliberalizm” zaczął być stosowany jako pejoratywny synonim radykalnego libertarianizmu, leseferyzmu, globalizacji, i wielu innych podejść i zjawisk postrzeganych jako przyczyny trudności transformacji. Jak zwracają uwagę badacze, ta nowa definicja praktycznie nie jest obecnie przez nikogo używana do pozytywnego samookreślenia się, i rzadko jest należycie doprecyzowana oraz klarownie lokowana w kontekście historycznym – nawet w rosnącej literaturze empirycznej^[1][2]. W ocenie Mączyńskiej i Pysza, w literaturze dotyczącej tego tematu „występuje od dzesięcioleci zamieszanie i zamęt pojęciowy”^[4].