Nikita Chruszczow

Nikita Siergiejewicz Chruszczow

Никита Хрущёв

Nikita Chruszczow (1961)
Pełne imię i nazwisko	Nikita Siergiejewicz Chruszczow
Data i miejsce urodzenia	15 kwietnia 1894 Kalinowka, gubernia kurska
Data i miejsce śmierci	11 września 1971 Moskwa
Stopień wojskowy	generał porucznik
3. Sekretarz generalny KC KPZR
Okres	od 7 września 1953 do 14 października 1964
Pierwsza dama	Nina Chruszczowa
Poprzednik	Gieorgij Malenkow
Następca	Leonid Breżniew
Przewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres	od 27 marca 1958 do 14 października 1964
Poprzednik	Nikołaj Bułganin
Następca	Aleksiej Kosygin
Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Ukrainy
Okres	od 27 stycznia 1938 do 3 marca 1947
Poprzednik	Stanisław Kosior
Następca	Łazar Kaganowicz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Nikita Siergiejewicz Chruszczow (ros. Ники́та Серге́евич Хрущёв; ur. 3 kwietnia^?/15 kwietnia 1894 we wsi Kalinowka w powiecie dmitrijewskim w guberni kurskiej^[1], zm. 11 września 1971 w Moskwie) – radziecki polityk, działacz partyjny i państwowy, I sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w latach 1953–1964 i premier ZSRR w latach 1958–1964, generał porucznik Armii Czerwonej.

Pochodził z chłopskiej rodziny. Od 12 roku życia pracował w fabrykach i kopalniach Donbasu jako ślusarz. Od 1918 był członkiem partii bolszewików, podczas wojny domowej walczył jako komisarz, po jej zakończeniu był aktywistą partyjnym i naczelnikiem. W 1929 został wysłany do Akademii Przemysłowej w Moskwie. W 1932 został sekretarzem komitetu moskiewskiego, w 1934 został członkiem KC WKP(b), w 1939 – I sekretarzem KC WKP(b) Ukrainy i członkiem Biura Politycznego KC WKP(b). W latach 1941–1945 był członkiem rad wojennych wielu frontów.

Śmierć Józefa Stalina doprowadziła w następstwie do zaciekłej walki o władzę, z której Chruszczow wyszedł zwycięsko. Początkowo awansowano go z szefa Obwodowego Komitetu KPZR w Moskwie do stanowiska sekretarza KC KPZR, czyli jednego z pięciu równoprawnych szefów partii. Do zadań Chruszczowa należało koordynowanie ich pracy, jednak nie miał względem nich dodatkowych uprawnień. 7 września 1953 roku objął nowo ustanowiony urząd pierwszego sekretarza KC KPZR^[2], czyli przywrócone pod zmienioną nazwą stanowisko generalnego sekretarza. W grudniu tego roku został wicepremierem. Proces przejmowania władzy sfinalizował, obejmując stanowisko premiera w 1958 roku.

W 1956 na XX zjeździe KPZR Chruszczow wystąpił z referatem O kulcie jednostki i jego następstwach (O культе личности и его последствиях), w którym ujawnił część prawdy o krwawych aspektach rządów Stalina. Referat, początkowo tajny, wywołał szok, zapoczątkowując dyskusję na temat przyczyn stalinizmu. XX zjazd stanowił kulminację nowej polityki Chruszczowa, określanej jako „odwilż”, na którą składały się masowa rehabilitacja ofiar terroru oraz liberalizacja polityki kulturalnej i społecznej. Odwilż w ZSRR stymulowała wystąpienia na Węgrzech i w Polsce, na które Chruszczow reagował z dwoistością – powstania na Węgrzech stłumiła Armia Radziecka, polski październik zakończył się kompromisem politycznym. Odwilż wywołała też reakcję stalinowców, którzy pod kierunkiem Wiaczesława Mołotowa, Gieorgija Malenkowa i Łazara Kaganowicza próbowali pozbawić Chruszczowa władzy na plenum KC w czerwcu 1957, ale ponieśli porażkę. Kolejnym etapem tego procesu był XXII Zjazd KPZR w 1961 roku. Wówczas Chruszczow ponownie oskarżył Stalina o spowodowanie stanu zacofania ZSRR względem krajów kapitalistycznych. Następnie rozpoczął kolejną falę destalinizacji. Podjęto wówczas decyzje m.in. o zmianie nazwy miasta Stalingrad na Wołgograd oraz usunięciu zwłok Stalina z mauzoleum Lenina na placu Czerwonym.

W polityce zagranicznej Chruszczow balansował między ideą „pokojowego współistnienia” a próbami uzyskania przewagi w zimnej wojnie ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Jedną z takich prób był plan rozmieszczenia rakiet z ładunkami nuklearnymi na Kubie w odpowiedzi na rozmieszczenie amerykańskich pocisków w Turcji, Włoszech i Wielkiej Brytanii; ostra reakcja USA i groźba wybuchu wojny nuklearnej spowodowały kryzys kubański, w wyniku którego Chruszczow polecił wycofanie rakiet z Kuby. W odpowiedzi, w mniej spektakularny sposób Amerykanie wycofali swoje rakiety z Turcji. Za jego czasów powstał też Mur Berliński i doszło do strącenia przez obronę powietrzną amerykańskiego samolotu zwiadowczego Lockheed U-2 nad Swierdłowskiem. Incydent doprowadził do zerwania planowanego spotkania z amerykańskim prezydentem Dwightem Eisenhowerem. Słynne jest też wystąpienie przed Zgromadzeniem Ogólnym Narodów Zjednoczonych 12 października 1960, podczas którego uderzał trzymanym w ręku butem w mównicę, miotając obelgi^[3].

Jego rządy zakończył spisek najbliższych współpracowników. Po odsunięciu od władzy mieszkał w daczy niedaleko Moskwy, dyktując swoje pamiętniki, które zostały potem opublikowane na Zachodzie.