Partia Baas (Irak)

Zobacz też: Partia Baas (Syria).

Partia Baas w Iraku

Państwo	Irak
Lider	Izzat Ibrahim ad-Duri
Data założenia	lata 60. XX wieku (rozłam z Partii Baas)
Data rozwiązania	de iure 2003, de facto wciąż istnieje
Ideologia polityczna	baasizm (prawe skrzydło), nacjonalizm[1], antyszyizm
Poglądy gospodarcze	kapitalizm państwowy
Liczba członków	102 900
Barwy	barwy panarabskie
Obecni posłowie	0/329

Partia Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego w Iraku (حزب البعث العربي الاشتراكي في العراق - Hizb al-Baas al-Arabi al-Isztiraki fi Irak), skrótowo w polskiej literaturze przedmiotu partia Baas – jedna z dwóch organizacji partyjnych powstałych po rozłamie w partii Baas w latach 60. XX wieku, opartych na ideologii baasistowskiej, wywodzącej się z nurtów tzw. socjalizmu arabskiego i panarabizmu.

W 1947 Michel Aflak, Salah ad-Din al-Bitar oraz Zaki al-Arsuzi utworzyli w Damaszku Partię Odrodzenia Arabskiego (arab. Hizb al-Bas al-Arabi). Program ideowy organizacji – baasizm – sformułowany został przede wszystkim przez Aflaka i głosił potrzebę zjednoczenia wszystkich Arabów, tworzących jeden narodów, we wspólnym państwie, a następnie budowę ustroju socjalistycznego, który był jednak definiowany w sposób bardzo ogólny (miał stanowić połączenie elementów myśli socjalistycznej z Europy ze specyfiką arabską). W założeniach twórców w każdym kraju arabskim miały powstać organizacje partyjne podporządkowane wspólnemu kierownictwu (Przywództwu Narodowemu). W rzeczywistości jednak partia Baas w każdym z państw, gdzie powstała, działała osobno, między organizacjami szybko pojawiły się różnice ideowe i konflikty personalne. W Iraku komórki partii Baas powstały według różnych źródeł już w 1947 lub dopiero cztery lata później, jednak do 1957 organizacja zgromadziła zaledwie 300 członków. Partia poparła obalenie monarchii w Iraku w 1958, a wśród inicjatorów przewrotu, Wolnych Oficerów, byli jej działacze Ahmad Hasan al-Bakr i Salih Mahdi Ammasz. Już rok po przewrocie baasiści znaleźli się jednak w opozycji do rządu Abd al-Karima Kasima, a nawet – bez powodzenia – próbowali zorganizować zamach na jego życie. W lutym 1963 partia przeprowadziła zamach stanu, obalając rząd Kasima, jednak utrzymała się przy władzy tylko do listopada tego samego roku, gdy miał miejsce pucz gen. Abd as-Salama Arifa. W 1968 baasiści odzyskali władzę w Iraku drogą kolejnego puczu.

Rządy partii w 1979 przerodziły się w dyktatorskie rządy Saddama Husajna. Rozbudowany aparat partii Baas służył odtąd wyłącznie podtrzymywaniu jego władzy, a w drugiej kolejności – gwarantowaniu interesów finansowych dyktatora oraz całej faworyzowanej społeczności sunnitów irackich. Iracka Partia Baas stała się wówczas bezideową partią władzy, indoktrynującą całe społeczeństwo w duchu kultu Saddama Husajna. W okresie rządów baasistów w Iraku na masową skalę łamane były prawa człowieka, miały miejsce pozasądowe egzekucje, tortury, w końcu lat 80. przeprowadzono ludobójczą kampanię antykurdyjską, przez cały okres rządów partii dyskryminowani byli szyici.

Partia Baas straciła władzę w Iraku wskutek amerykańskiej interwencji w 2003. W tym samym roku została zdelegalizowana, a jej dawnych działaczy usunięto z życia publicznego kraju (debasyfikacja). Jako że partia miała przed 2003 charakter masowy, a członkostwo w niej było warunkiem kariery w państwowej administracji i wojsku, oznaczało to pozbawienie Iraku wykwalifikowanych kadr. Zmarginalizowani dawni baasiści w celu odzyskania wpływów sprzymierzyli się z fundamentalistami islamskimi, przyczyniając się m.in. do powstania i rozwoju Państwa Islamskiego.