Republika Weimarska

Rzesza Niemiecka

Deutsches Reich

1918–1933
Flaga Herb
Dewiza: „Einigkeit und Recht und Freiheit” („Jedność i sprawiedliwość i wolność”)
Hymn: Deutschlandlied (Pieśń Niemiec)
Konstytucja	Konstytucja weimarska z 11 sierpnia 1919
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Berlin
Ustrój polityczny	demokracja
Typ państwa	semiprezydencka republika związkowa
Głowa państwa	prezydent Rzeszy (ostatni) Paul von Hindenburg
Szef rządu	kanclerz Rzeszy (ostatni) Adolf Hitler
Powierzchnia  • całkowita	468 787 km²
Liczba ludności (1925)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	62 411 000 133,1 osób/km² Niemcy 97,5%; Polacy 1,3%; Żydzi 0,9%; Serbołużyczanie 0,1%
Waluta	Marka niemiecka
Proklamowanie republiki	Cesarstwo Niemieckie 9 listopada 1918
Przejęcie władzy przez NSDAP w wyborach w Republice Weimarskiej w 1933	III Rzesza 15 marca 1933
Religia dominująca	64,1% protestantyzm 32,4% katolicyzm, 0,9% judaizm 2,6% inne.
Strefa czasowa	UTC +1
Multimedia w Wikimedia Commons

Republika Weimarska (niem. Weimarer Republik), oficjalnie Rzesza Niemiecka (niem. Deutsches Reich), również Republika Niemiecka (niem. Deutsche Republik) – okres w dziejach państwa niemieckiego obejmujący lata 1918–1933. Było to państwo federalne, demokratyczne, z mieszaną prezydencko-parlamentarną formą rządów, ze stolicą w Berlinie.

Potoczna i najbardziej rozpowszechniona nazwa w historiografii tego państwa pochodzi od miasta Weimar, w którym obradowało zgromadzenie narodowe, uchwalające konstytucję. Na powstanie republiki bezpośredni wpływ miała klęska Cesarstwa Niemieckiego w I wojnie światowej. Faktycznym końcem republiki był wydany 28 lutego 1933 przez prezydenta Rzeszy Paula von Hindenburga po pożarze Reichstagu dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. Verordnung zum Schutz von Volk und Staat), który na tydzień przed przedterminowymi wyborami do Reichstagu zawieszał „czasowo” podstawowe prawa obywatelskie zawarte w konstytucji weimarskiej. Od publikacji tego dekretu, sukcesywnie przedłużanego w następnych latach aż po rok 1945, Niemcy stały się „państwem stanu wyjątkowego” – III Rzeszą. 23 marca 1933, przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych, Reichstag przyjął większością konstytucyjną „Ustawę o pełnomocnictwach” (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającą w praktyce przekazanie pełni władzy Adolfowi Hitlerowi, gdyż ta ustawa konstytucyjna pozwalała rządowi Hitlera na uchwalanie ustaw bez względu na brzmienie Konstytucji i bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody Reichstagu. Ograniczenia były czysto formalne (zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy, rządu i prezydenta) i wkrótce zlekceważone: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, wkrótce po ustawie „O przebudowie Rzeszy” (niem. Gesetz über den Neuaufbau des Reichs) z 30 stycznia 1934^[1], która zniosła federacyjny ustrój terytorialny państwa, likwidując odrębność ustrojową krajów związkowych Rzeszy i przekształcając je w zwykłe jednostki administracyjne państwa unitarnego, a po śmierci Hindenburga 2 sierpnia tego roku, na mocy uchwalonej dzień wcześniej ustawy, połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler). Konstytucja weimarska nie została jednak formalnie uchylona do 1949 r.