Rewolucja w Jemenie

Rewolucja w Jemenie

Państwo	Jemen
Miejsca wystąpień	Sana, Ta’izz, Aden
Początek wystąpień	27 stycznia 2011
Koniec wystąpień	25 lutego 2012 (zaprzysiężenie na prezydenta Abd Rabu Mansura Hadiego)
Ofiary śmiertelne	ponad 1500 osób
Ranni	ok. 1000
Aresztowani	ok. 1000[1]
Przyczyny wystąpień	niezadowolenie z sytuacji materialnej, bezrobocie, autorytarne rządy w kraju i ograniczanie swobód obywatelskich
Charakter wystąpień	demonstracje
Rezultat wystąpień	ustąpienie z urzędu prezydenta Alego Abdullaha Saliha
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Rewolucja w Jemenie – antyrządowy ruch zbrojny o charakterze społeczno-politycznym w Jemenie przeciwko złej sytuacji materialnej, bezrobociu, korupcji, ograniczaniu swobód obywatelskich i długoletnim rządom prezydenta Alego Abdullaha Saliha, zaliczany do fali ruchów arabskiej wiosny. Rozpoczęła się 27 stycznia 2011 roku pod wpływem udanych rewolucji w Tunezji i Egipcie od demonstracji w stolicy kraju, Sanie.

W lutym oraz marcu 2011 w głównych miastach Jemenu trwały nieustanne protesty antyprezydenckie. Dochodziło do konfrontacji między przeciwnikami prezydenta a siłami bezpieczeństwa, które otwierały ogień do cywilów. Z czasem w Sanie toczyły się walki między zwolennikami i przeciwnikami prezydenta. Wsparcia demonstrantom udzielili szyiccy bojownicy, którzy rok wcześniej podpisali pokój z rządem centralnym oraz plemienne milicje.

Efektami protestów było zapewnienie prezydenta Saliha, iż nie będzie ubiegał się o reelekcję w 2013. Opozycja domagała się jednak natychmiastowego złożenia urzędu przez prezydenta, na co ten nie chciał przystać mimo coraz większej liczby ofiar cywilnych zamieszek. W obliczu patowej sytuacji do mediacji w kwietniu włączała się Rada Współpracy Zatoki Perskiej (GCC). Plan pokojowy przedstawiony 10 kwietnia 2011, zakładał utworzenie rządu jedności narodowej kierowanego przez opozycję, ale pod rządami prezydenta Saliha i jego ustąpienie w ciągu 30 dni na rzecz ówczesnego wiceprezydenta Mansura Hadiego, który w ciągu 60 dni miał zorganizować wybory prezydenckie oraz gwarantował prezydentowi immunitet sądowy. Ponadto plan zobowiązywał parlament do stworzenia nowej konstytucji poddanej ocenie przez referendum ogólnonarodowe. Na końcu w wyborach ma być wyłoniony nowy parlament.

Strona rządowa początkowo zaakceptowała plan, ale odrzuciła go opozycja, która nie chciała rządu pod protektoratem Saliha i żądała jego osądzenia (podczas gdy plan zakładał nietykalność prezydenta). Po negocjacjach opozycja ostatecznie zgodziła się podpisać plan, jednak wówczas odmówił uczynienia tego prezydent. Opozycja ogłosiła kampanię nieposłuszeństwa obywatelskiego, a Radę Współpracy Zatoki Perskiej opuścił Jemen. Na początku maja 2011 podjęto jeszcze jedną rundę negocjacji w Arabii Saudyjskiej, jednak wówczas warunki ponownie odrzuciła opozycja.

Pod koniec maja 2011, wobec fiaska negocjacji GCC, do mediacji przystąpiły Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska. Plan został podpisany 21 maja 2011 w Sanie przez opozycję, jednak dzień później prezydent Salih odmówił podpisania ugody, pod pretekstem braku ceremonii pożegnalnej. 23 maja 2011 w sytuacji kiedy prezydent uniknął ustąpienia, milicje plemienne Hashid wymówiły posłuszeństwo prezydentowi i przyłączyło się do demonstrantów. Plemienni bojownicy rozpoczęli marsz na stolicę. Krwawe walki pochłonęły setki ofiar. Z kolei 27 maja 2011 islamscy radykałowie przejęli kontrolę nad miastem Zindżibar. Od tej pory trwała bitwa o miasto w ramach kampanii antyterrorystycznej.

Podczas walk w stolicy 3 czerwca 2011 doszło do ataku rakietowego na pałac prezydencki w wyniku czego prezydent Salih został ranny. Salih wyjechał wówczas na leczenie do Arabii Saudyjskiej. Obowiązki prezydenta przejął Abd Rabbuh Mansur Hadi. Opozycja zaakceptowała ewentualny transfer władzy polegający na przekazaniu pełnej władzy wiceprezydentowi Abdowi Rabu Mansur Hadiemu, jednak pod warunkiem, że Salih nie powróci do kraju. Władze jednak zapewniały, że po rekonwalescencji Salih powróci do Jemenu.

Po zamachu na prezydenta, protesty nie były już tak gwałtowne, jednak wojsko zmagało się z islamistami na południu kraju. W połowie lipca 2011 armia rozpoczęła ofensywę przeciwko bojówkom Al-Ka’idy w prowincji Abjan, która była kontrolowana przez terrorystów. Po początkowych sukcesach, w sierpniu wojsko znów zaczęło ustępować bojownikom. Nie udało się odbić Zindżibaru, co więcej, rząd centralny utracił kontrolę nad ważnym miastem Szukra.

Tymczasem rząd centralny tracił kontrolę nad kolejnymi sektorami w państwie. Oprócz Abjanu i Szabwy kontrolowanej przez rebeliantów Al-Ka’idy, w marcu szyiccy bojownicy Huti przejęli administrację nad Sadą. Plemienni opozycyjni bojownicy kontrolowali prowincje Zamar, Al-Bajda oraz Al-Dżauf, która latem 2011 przeszła pod kontrolę Huti, którzy, mimo iż popierali opozycjonistów, przystąpili do walk przeciwko nim, dążąc do realizacji własnych celów wykorzystując powstanie, które pogrążało kraj w chaosie. Państwo de facto rozpadło się na trzy strefy wpływów. Południe kontrolowali terroryści z Al-Ka’idy, północ szyiccy rebelianci, natomiast w centrum armia zmagała się z bojownikami plemiennymi, popierających demonstrantów, którzy nieustannie manifestowali swoje niezadowolenie na ulicach miast.

W połowie września doszło do gwałtownych wystąpień w stolicy kraju, z powodu głoszonych pogłosek o planach powrotu Saliha do kraju. Bezpieka krwawo tłumiła demonstracje w których w przeciągu tygodnia życie straciło ponad 100 osób. 23 września 2011 Salih powrócił do Sany, przejmując ponownie pełnię władzy. Ogłosił gotowość do oddania władzy w państwie, wyraził aprobatę na rozpisanie wyborów, jednak nie zgodził się na rządy jego przeciwników politycznych.

30 września 2011 w nalocie samolotów bezzałogowych USA zginął przywódca Al-Ka’idy na Półwyspie Arabskim – Anwar al-Awlaki. 7 października 2011 jemeńska dziennikarka Tawakel Karman, jedna z inicjatorek protestów w Sanie otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Z kolei 21 października RB ONZ przyjęła pierwszą rezolucję ws. Jemenu. Rezolucja domagała się przekazania władzy przez prezydenta Saliha w zamian za immunitet. Ponadto potępiała falę przemocy w Jemenie i wzywa wszystkie ugrupowania do pokojowego rozwiązania konfliktu. Na przełomie października i listopada 2011 trwały zacięte walki między bojówkami opozycyjnymi a armią w Sanie oraz Ta’izz. Wojsko narodowe podjęło kolejną próbę odbicia Zindżibaru, a rebelianci Huti na północy kraju zaatakowali plemiennych bojowników w Hadżdża, grążąc atakiem na stolicę.

23 listopada 2011 Ali Abd Allah Salih podpisał w Rijadzie porozumienie pokojowe przygotowane przez Radę Współpracy Zatoki Perskiej (GCC), na mocy którego zrzekł się władzy, która przeszła w ręce wiceprezydenta Mansura Hadiego. 4 grudnia wiceprezydent ogłosił powołanie 14-osobowej Rady Wojskowej, na czele której stanął. Wcześniej powierzył Mohammedowi Basindawie misję tworzenia rządu. Basindawa ogłosił skład tymczasowego rządu 7 grudnia 2011, a trzy dni później nowy gabinet, w skład którego weszli zarówno opozycjoniści jak i byli współpracownicy prezydenta Saliha, został zaprzysiężony.

Przeobrażenia na scenie politycznej nie uspokoiły całkowicie sytuacji w kraju. W grudniu 2011 dochodziło do starć w stolicy między bojówkami opowiadającymi się za prezydentem Salihem a zwolennikami reform. Transformacja władzy nie ugasiła innych ognisk przemocy w kraju – na północy kraju szyici walczyli z radykalnymi salafistami, natomiast na południu kraju nadal trwała kampania antyterrorystyczna.

Sytuacja ustabilizowała się wraz z początkiem 2012. 21 stycznia 2012 parlament uchwalił ustawę, przyznająca prezydentowi Salihowi immunitet. Dzień później Salih odleciał z kraju do Omanu, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Wybory prezydenckie przeprowadzono 21 lutego 2012. Jedynym kandydatem był pełniący obowiązki prezydenta Abd Rabbuh Mansur Hadi, który uzyskał 99,8% głosów. 25 lutego 2012 został zaprzysiężony na nowego prezydenta Jemenu.