Samizdat

Samizdat (ros. самиздат, od samodiejatielnoje izdatielstwo – wydawnictwo samodzielne) – określenie zwalczanej przez władze tzw. literatury drugiego obiegu, powstającej poza zasięgiem cenzury w ZSRR od końca lat 50. XX w.^[1][2]

Nazwą tą określa się też niekiedy podobne publikacje wydawane w innych krajach bloku wschodniego^[2].

Prawdopodobnie pierwszy raz określenia „samizdat” użył w latach czterdziestych poeta Nikołaj Głazkow(inne języki) na rozpowszechnianych w formie maszynopisów zbiorach swoich wierszy^[3].

Jednym z pierwszych samizdatowych czasopism był założony w 1959 r. przez dziennikarza Aleksandra Ginzburga almanach poetycki „Sintaksis(inne języki)”^[3].

Od kwietnia 1968 r. wydawana była „Kronika Bieżących Wydarzeń”, w której upowszechniano bieżące informacje na temat działań ruchu dysydenckiego i stosowanych wobec niego przez władze komunistyczne represji^[3].

W największym stopniu samizdat rozwijał się w dużych miastach rosyjskiej SRR, takich jak: Moskwa, Leningrad i Nowosybirsk. Ale rozwinął się on również w kilku innych republikach, gdzie akcentowane w nim było znaczenie tradycji narodowych, walki z rusyfikacją kultury i promowaniem języków narodowych^[3].

Na znaczną skalę samizdat rozwinął na Litwie. Najważniejszym niezależnym litewskim pismem była „Kronika Kościoła Katolickiego na Litwie”^[3].