Traktat logiczno-filozoficzny

Tractatus logico-philosophicus (niem. Logisch-philosophische Abhandlung) – jedyna praca Ludwika Wittgensteina wydana za jego życia (poza artykułem poświęconym logice, Some Remarks on Logical Form, „Proceedings of the Aristotelian Society”, Suppl. vol. 9 (1929) 162–171). Jego tytuł zasugerowany został przez George Edward Moore’a, który powoływał się na dzieło Traktat teologiczno-polityczny (1670) Barucha Spinozy.

Według przedmowy do wydania anglojęzycznego napisanej przez Bertranda Russella, dzieło to jest ambitnym projektem ostatecznego ustalenia niepodważalnych relacji między językiem i rzeczywistością (światem – w terminologii własnej Wittgensteina) – a także ustaleniem granic możliwości poznawczych filozofii wyrażanej w perfekcyjnie logicznym języku. Ponownie, według słów Russella, którego Wittgenstein był uczniem, dzieło to powstawało w zamyśle jako precyzyjny opis systemu filozoficznego zwanego atomizmem logicznym – ostatecznie zaś, dowiodło, że system ten jest niemożliwy do skonstruowania, przy konsekwentnym zachowaniu jego pierwotnych założeń^[1].

Znaczenie tego dzieła wykracza jednak znacznie poza jego pierwotne zamierzenia. Jego tezy, zawarte w punktach od 1 do 6.4 oraz jego zdanie końcowe, stanowiły rodzaj programu badawczego dla pozytywizmu logicznego. Wiele z tez tego dzieła stanowiło też w późniejszym okresie źródło inspiracji lub punkt odniesienia dla wielu innych systemów filozoficznych, a także miało silny wpływ na rozwój współczesnej semantyki^[2][3].

Traktat ukazał się najpierw po niemiecku, w roku 1921, jako ostatni numer Annalen der Naturphilosophie. Wittgenstein był jednak bardzo niezadowolony z tej wersji, bowiem zawierała ona m.in. wiele błędów typograficznych. W roku 1922 wydano angielskie tłumaczenie tekstu, wykonane przez wybitnego lingwistę C.K. Ogdena przy pomocy Franka Ramseya (Routledge & Kegan Paul). To wydanie, zawierające zarówno wersję angielską, jak i niemiecką, uznawane jest za wydanie pierwsze^[4].

Wiele usprawiedliwionych krytyk doprowadziło do ponownego przetłumaczenia Traktatu na angielski. Doszło ono do skutku dzięki wysiłkom Davida Pearsa i Briana McGuinnessa w 1961 roku^[5].