Wielkie odkrycia geograficzne

Wielkie odkrycia geograficzne – określenie odkryć geograficznych dokonanych przez europejskich żeglarzy na przełomie XV i XVI wieku^[1], a w szczególności: opłynięcie Przylądka Dobrej Nadziei przez Bartolomeu Diasa (1488), odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (12 października 1492), a następnie jej podbój, podróż Vasco da Gamy do Indii (1498) oraz pierwsza podróż dookoła świata Ferdynanda Magellana (1519–1522). Erę wielkich odkryć kończy dotarcie Europejczyków do Australii, być może dokonane przez Portugalczyków już w XVI wieku i utrzymywane w tajemnicy^[2]. Pierwszym znanym z imienia Europejczykiem, który dotarł do Australii (1606), został uznany Holender Willem Janszoon. W ten sposób cywilizacja zachodniej Europy zdobyła wiedzę o wszystkich zamieszkałych kontynentach, co było początkiem nieodwracalnych zmian historycznych. Nie był to koniec odkryć nowych kontynentów, gdyż pozostała jeszcze Antarktyda, aby ludzkość po raz pierwszy w swej historii stała się we własnej świadomości „kompletna”^[3].

Wydarzenia te zapoczątkowały kolejne wyprawy odkrywcze i przyczyniły się do znaczącego poszerzenia horyzontu geograficznego Europejczyków. Rozpoczął się okres wielkiej kolonizacji, w której przodowali początkowo Portugalczycy i Hiszpanie, później dołączyli do nich Holendrzy, Anglicy i Francuzi^[1]. Znacząco rozwinął się handel, dotąd przede wszystkim morski (Morze Śródziemne, Bałtyk), teraz stał się oceaniczny^[1]. Dotychczasowe potęgi handlowe, takie jak miasta włoskie czy hanzeatyckie, zaczęły tracić na znaczeniu, a zyskiwały ośrodki takie jak Kadyks, Sewilla, Lizbona, Antwerpia^[1]. Wyprawy miały także wpływ na przemiany umysłowe zachodzące w Europie^[1].